Πρωτοποριακή προσέγγιση για καρδιακή ανεπάρκεια, καρκίνο και αυτοάνοσα – Μιλούν στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ Κωνσταντίνος Στέλλος και Αικατερίνη Γατσιού
Μια επαναστατική μελέτη που δημοσιεύτηκε στις 9 Μαΐου στο κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό της ανοσολογίας, «Immunity» και μπορεί να αλλάξει την θεραπεία πολλών νοσημάτων, φέρει μεταξύ άλλων επιστημόνων την υπογραφή του Βολιώτη Κωνσταντίνου Λ. Στέλλου, ακαδημαϊκού καρδιολόγου, με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο (Πανεπιστήμιο του Νιούκασλ) και τη Γερμανία (Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης), αντίστοιχα και της Ελληνίδας Δρ. Αικατερίνης Γατσιού, που είναι μοριακή βιολόγος και κύρια συγγραφέας της εργασίας.
Η ανοσολογία είναι το μεγαλύτερο επιστημονικό πεδίο των ιατροβιολογικών επιστημών καθότι μελετά τη λειτουργία απαραίτητων για την υγεία μας βιολογικών διαδικασιών, όπως η άμυνα του οργανισμού μας, που όταν απορρυθμίζονται οδηγούν σε μια πληθώρα ασθενειών.
Οι δύο «ενορχηστρωτές» αυτής της μελέτης μιλούν σήμερα για αυτή τη μελέτη στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ.
Οπως λένε, η θεραπευτική αξιοποίηση των ευρημάτων της συγκεκριμένης επιστημονικής μελέτης είναι μοναδική.
Τα ευρήματά της ανατρέπουν όσα γνωρίζαμε μέχρι σήμερα για το πώς οι «στρατιώτες» (ανοσοκύτταρα) του ανοσοποιητικού μας συστήματος καταφτάνουν στο σημείο τραυματισμού του ιστού μας ή μιας μόλυνσης από κάποιο παθογόνο και «ξεκλειδώνουν» την ταχεία ανάπτυξη εξατομικευμένων και στοχευμένων θεραπειών για πληθώρα ασθενειών που έχουν ως βάση την φλεγμονή, όπως η καρδιακή ανεπάρκεια, ο καρκίνος και τα αυτοάνοσα νοσήματα.
Πώς ξεκίνησε η έρευνα – Τα πρώτα βήματα
Η Δρ. Αικατερίνη Γατσιού ηγήθηκε μιας διεθνούς ερευνητικής ομάδας αποτελούμενη από κορυφαίους επιστήμονες εξεχόντων ερευνητικών ινστιτούτων 8 χωρών (Αγγλία, Γερμανία, Αμερική, Ιταλία, Ελλάδα, Σουηδία, Ιαπωνία και Κίνα) και άλλων ερευνητικών πεδίων, οι οποίοι ένωσαν τις δυνάμεις τους για την υλοποίηση αυτής της εργασίας.
Εφαρμόζοντας μια πρωτότυπη προσέγγιση, η ερευνητική ομάδα ανέπτυξε νέες μεθόδους, επιτρέποντας την εξέταση σε όλα τα επίπεδα, από την δομική μονάδα του RNA (νουκλεοτίδιο) μέσα σε συγκεκριμένο κύτταρο μέχρι ολόκληρο τον οργανισμό.
Σε προηγούμενη μεγάλη εργασία καθότι και σε κάποιες ακόμη που ακολούθησαν, οι ίδιοι Ελληνες ερευνητές είχαν αποκαλύψει τη συσχέτιση μεταξύ των μεταλλαγών μιας δομικής μονάδας του RNA και των χρόνιων φλεγμονωδών νοσημάτων, όπως η αθηροσκλήρωση.
Με αυτή την νέα εργασία πλέον απέδειξαν ότι αυτές οι μεταλλαγές έχουν αιτιολογική συσχέτιση με την φλεγμονή και μάλιστα μπορούν να προσαρμόσουν (οι μεταλλαγές) με ακρίβεια την έκταση αυτής της σημαντικής βιολογικής διαδικασίας του οργανισμού μας.
Η πολύτιμη αυτή γνώση ξεκλειδώνει την ταχεία ανάπτυξη εξατομικευμένων και στοχευμένων θεραπειών για πληθώρα ασθενειών που έχουν ως βάση την φλεγμονή, όπως η καρδιακή ανεπάρκεια, ο καρκίνος και τα αυτοάνοσα νοσήματα.
«Οταν το σώμα μας υφίσταται τραυματισμό ή μολυνθεί από παθογόνα, οι χημικοί αγγελιοφόροι που ονομάζονται κυταροκίνες αναγκάζουν τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος να εγκαταλείψουν την κυκλοφορία του αίματος και να ταξιδέψουν μέσω του τοιχώματος των αιμοφόρων αγγείων στο σημείο του τραυματισμού ή της μόλυνσης. Αυτή η διαδικασία μετανάστευσης κυττάρων του ανοσοποιητικού είναι απαραίτητη για τη φυσική άμυνα του οργανισμού. Ωστόσο, εάν υφίσταται για μεγάλο χρονικό διάστημα, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη ιστών και οργάνων, η οποία με τη σειρά της προάγει τη φλεγμονή, τις καρδιακές παθήσεις και τον καρκίνο. Η μεταφορά των κυττάρων του ανοσοποιητικού είναι επομένως μια σημαντική παράμετρος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη ρύθμιση των φλεγμονωδών διεργασιών και αποτελεί το επίκεντρο της ανάπτυξης φαρμάκων για τη θεραπεία μιας μεγάλης ποικιλίας ασθενειών», εξηγεί στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ ο Κωνσταντίνος Στέλλος.
«Ακτινογραφία» στην ισχαιμική καρδιακή νόσο
Η διεθνής ερευνητική ομάδα πραγματοποίησε τις έρευνές της χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα την ισχαιμική καρδιακή νόσο. Η έλλειψη οξυγόνου στον ιστό πυροδοτεί την παραγωγή κυταροκινών. Η πιο κοινή συνέπεια της χρόνιας ισχαιμικής καρδιομυοπάθειας είναι η καρδιακή ανεπάρκεια.
«Η χρόνια φλεγμονή είναι ένας σημαντικός μηχανισμός που κρύβεται πίσω από την ισχαιμική καρδιακή νόσο. Τα άτομα που έχουν υποστεί έμφραγμα διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να υποστούν δεύτερο έμφραγμα, να αναπτύξουν καρδιακή ανεπάρκεια ή να αναπτύξουν άλλες επιπλοκές. Εάν καταλάβουμε πώς τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος στρατολογούνται στην καρδιά μετά από ένα οξύ έμφραγμα, μπορούμε να αναπτύξουμε νέα θεραπευτικά μέσα που μειώνουν αυτόν τον αποκαλούμενο υπολειπόμενο κίνδυνο», λέει ο καθηγητής Δρ. Κωνσταντίνος Στέλλος.
Αποτιμώντας τα ευρήματα της μελέτης και τη συμβολή στην επιστημονική γνώση ο κ. Στέλλος αναφέρει ότι η Δρ. Αικατερίνη Γατσιού είναι ένα ανερχόμενο αστέρι της RNA βιολογίας που αξίζει πολλά συγχαρητήρια καθώς ο ενθουσιασμός της, η επιμέλειά της, η επιμονή και η υπομονή της οδήγησαν στην ανακάλυψη νέων μοριακών μηχανισμών που πρακτικά ξαναγράφουν τον κώδικα της ζωής.
«Η θεραπευτική αξιοποίηση της γνώσης που ανακάλυψε η Δρ. Αικατερίνη Γατσιού και οι συνεργάτες μας από 8 χώρες συμπεριλαμβανομένου της Ελλάδας μπορεί να αλλάξει την θεραπεία πολλών νοσημάτων», συμπληρώνει ο κ. Στέλλος.
«Η χρήση της επεξεργασίας RNA αντιπροσωπεύει μια πιο πολλά υποσχόμενη προσέγγιση για την ανάπτυξη θεραπειών για φλεγμονώδεις ασθένειες όπως η καρδιακή ανεπάρκεια, ο καρκίνος και τα αυτοάνοσα νοσήματα. Η επεξεργασία RNA δεν αγγίζει το DNA, είναι πολύ συγκεκριμένη και το αποτέλεσμα είναι αναστρέψιμο και δοσοεξαρτώμενο λόγω της σύντομης διάρκεια ζωής του RNA. Η μελέτη μας παρέχει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για τέτοιες προσπάθειες» λέει με τη σειρά της η Δρ. Αικατερίνη Γάτσιου.
Το WHO is WHO
O Kωνσταντίνος Στέλλος είναι γιος του Λάζαρου και της Συνοδής Στέλλου από τη Νέα Ιωνία με καταγωγή από το Πήλιο και την Μικρά Ασία. Μαθήτευσε στο δημοτικό σχολείο του Φυτόκου και στο 25 δημοτικό σχολείο της Νέας Ιωνίας, στο 1ο Γυμνάσιο και 1ο Γενικό Λύκειο Νέας Ιωνίας.
Απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.
Σε ηλικία 36 ετών του προτάθηκε να αναλάβει την έδρα καρδιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Νιούκαστλ της Αγγλίας, Ηνωμένο Βασίλειο, θέση την οποία κατέχει μέχρι σήμερα, με επιτυχία.
Εκλεγμένος μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ομάδας εργασίας της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Καρδιολογίας για την Αθηροσκλήρωση και την Αγγειακή Βιολογία, αντιπρόεδρος της Επιτροπής Εκπαίδευσης & Εκδόσεων του Συμβουλίου Γονιδιωματικής και Ιατρικής Ακριβείας της Αμερικανικής Ενωσης Καρδιολογίας, έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία, ενώ η έρευνά του υποστηρίζεται από επιχορήγηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ερευνας.
Η Αικατερίνη Γατσιού γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κατερίνη. Πραγματοποίησε τις βασικές τις σπουδές στο μοναδικό Τμήμα Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης) που διαθέτει η Ελλάδα. Ελαβε τον μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών της με θέμα την ανοσοβιοχημεία από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων ενώ είναι διδάκτορας με τιμητική διάκριση του Πανεπιστημίου Γκαίτε της Φρανκφούρτης (J.W. Goethe University Frankfurt) από το 2018. Μόλις 1 χρόνο αργότερα, το Πανεπιστήμιο του Νιούκασλ της Αγγλίας (Newcastle University) της προσέφερε τον τίτλο του «Senior Research Associate» (αντίστοιχο της ενδιάμεσης βαθμίδας του λέκτορα και επίκουρου καθηγητή των ελληνικών πανεπιστημίων) κάνοντάς την, την νεότερη κάτοχό του, στην Σχολή Ιατρικών Επιστημών έως τώρα. Εχει διακριθεί με πολλαπλά διεθνή βραβεία στην Ευρώπη και Αμερική ενώ είναι μέλος της επιτροπής νέων ερευνητών του συμβουλίου Γενετικής και Εξατομικευμένης Ιατρικής του μεγαλύτερου μη κερδοσκοπικού, ερευνητικού οργανισμού, του Αμερικάνικου Συλλόγου Καρδιολογίας.