Εφ . Ταχυδρόμος, 5.11.2016
Τι είδε ο απόδημος; Οι τελευταίες μέρες της ευφορίας;
Του Κώστα Πώποτα*
Εξήλθα και εγώ στο βολανακι. Δεν σε είδα. Είδα τα νέα παιδιά κατά δεκάδες, εκατοντάδες, να αψηφούν (?) την κρίση, μακριά από συζητήσεις για την κολοκυθιά όσον αφορά τον αριθμό των καναλιών και την γενικευμένη έλλειψη σεβασμού για το Σύνταγμα. Κάπου το απόγευμα, σε περιφερειακό κανάλι, κορυφαίος ίσως, συνδικαλιστής απευθυνόταν στους νέους καλώντας τους να προβάλουν τα αιτήματά τους μέσω αυτού αν – οποία ψευδαίσθηση – είχαν ενδοιασμούς να το πράξουν μόνοι τους. Και αν κάτι και οι δύο παρατηρήσεις μου προκάλεσαν, είναι το αίσθημα ότι καλώς οι νέοι προτιμούν να ζούν ακηδεμόνευτα και κυρίως ότι έχουν μάθει να ζουν παρά την κρίση και μέσα στην ύφεση. Και ότι, αν περιμένεις να έλθει η «ανάπτυξη» για να ζήσεις, θα γεράσεις περιμένοντας. Οτι στο βάθος το ηθικό δίδαγμα είναι ότι γενικά πρέπει να μάθουμε να ζούμε σε μια κοινωνία και οικονομία «μετα-αναπτυξιακή», χωρίς τις παραδοχές της ελεύθερης αγοράς και την προσδοκία της σωτηρίας από την ιδιωτική οικονομία – διότι, αν ήταν νάρθει, θα ‘χε έρθει. Και πείσθηκα ότι μάλλον δεν έσφαλα το 2009 για την αποτυχία των σεναρίων ανάπτυξης και των κλασσικών δεικτών οικονομίας (http://www.taxydromos.gr/article.php?id=18101&cat=1). Πάμε λοιπον από την αρχή να καταλάβουμε τι τρέχει σ’αυτόν τον κόσμο και γιατί ξαναπέφτουμε στα ίδια λάθη. Τι είναι καταρχήν η ανάπτυξη; Είναι μήπως μια ξέφρενη κούρσα με αναβολικά; - ναι, ναι! Όπου οτιδήποτε είναι παραδεκτό προκειμένου να δείξουμε νούμερα εντυπωσιασμού; – ναι, ναι! Γέμισε το facebook σχόλια εγκωμιαστικά για την ιρλανδική οικονομία και το θετικό αποτέλεσμα της μειωμένης φορολογίας επιχειρήσεων, με παράλειψη βέβαια οποιασδήποτε αναφοράς στο double irish, το τέχνασμα που δημιουργεί για τις επιχειρήσεις πλαίσιο αποφυγής της φορολογίας σε μεγάλο ποσοστό των κερδών και για το κράτος το τεχνητό φαινόμενο τεράστιας ανάπτυξης για το υπόλοιπο των κερδών που απομένουν εντός χώρας λόγω προσέλκυσης και νέων επιχειρήσεων – κάτι από Βουλγαρία δηλαδή και τον “υπερβολικό”, δίγλωσσο, πατριωτισμό των Ελλήνων. Για να αποτοξινωθούμε όμως από τα συμπλέγματα αυτά – της υστέρησης ανάπτυξης, της υπανάπτυξης, των υπο «ανάπτυξιν χωρών» για να θυμηθούμε τα διδάγματα των γυμνασιακών μας χρόνων – ας ξαναδιαβάσουμε τους παππούδες της οικονομίας όπως τον Adam Smith και την ανάλυσή του στην « Θεωρία των Ηθικών Συναισθημάτων» , και το πώς οι άνθρωποι μπορούν να βελτιώσουν τις ηθικές, υλικές και πολιτικές συνθήκες της ζωής τους». Γιατί πρωτίστως πρέπει να γίνουν κατανοητά τα όρια της ανάπτυξης όχι από μια μερίδα οικονομολόγων, αλλά γενικά από το ευρύ κοινό και κυρίως από τους νεότερους που θα δουν σε λίγα χρόνια με τα μάτια τους την αγορά εργασίας. Και όπως ορισμένοι φωτισμένοι οικονομολόγοι (όρα Hirsch) το εντοπίζουν, νικάς τους φόβους για την ανάπτυξη παραιτούμενος από τον αγώνα δρόμου για περισσότερα (καταναλωτικά αγαθά, status symbols) και αποδεχόμενος ότι μπορείς να λειτουργείς χωρίς να μιμείσαι αυτούς που έχουν εξασφαλίσει τα προς αγοράν των σπανιζόντων αγαθών. Διότι το μόνο σίγουρο είναι ότι μόνο ορισμένοι έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε ειδική κατηγορία αγαθών χωρίς να διακινδυνεύσουν την οικονομική τους ισορροπία. Ακόμη, αν πιστέψουμε τον Dennis Meadows, συγγραφέα και επιμελητή ενημέρωσης της έκθεσης « Τα όρια της ανάπτυξης», που εμφανίστηκε κατά παραγγελία της Λέσχης της Ρώμης το 1972, 45 σχεδόν χρόνια μετά τίποτε δεν έχει αλλάξει και τα φαινόμενα εντροπίας στην ανάπτυξη ισχύουν πάντα. Απλά ειπωμένα, υπάρχουν όρια ανάπτυξης, αν βρίσκεσαι στον πάτο. Αντιθέτως πριν από αυτό υπάρχει ο κίνδυνος της κατάρρευσης, όταν μια κοινωνία βρίσκεται όλο και περισσότερο σε αδυναμία να ικανοποιήσει τις στοιχειώδεις ανάγκες των πολιτών της, τη σίτιση, υγεία, παιδεία και ασφάλεια.
Αφήστε λοιπόν την πιπίλα της ανάπτυξης, αρχίστε να εξοικειώνεστε με την ιδέα ότι ο κόσμος μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει με μηδενική ή και αρνητική ανάπτυξη και ότι η ζωή του καθενός μας είναι καλύτερη με κοινωνική σύμπνοια παρά με την ατομική αναζήτηση ιδιαίτερης κοινωνικής θέσης, κυρίως όταν η τελευταία δεν αποκτάται με θεμιτά μέσα.
Αυτά και αύριο στο βολανάκι με τη μικρή σπατάλη του καφέ.
* ο Κώστας Πώποτας έχει συμπληρώσει τριάντα χρόνια αποδημίας, οι απόψεις του είναι προσωπικές και δεν αποτελούν θέσεις του οργάνου στο οποίο υπηρετεί