εφ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 28.5.2016
Ένας ευπατρίδης της γραφής
Ο Παύλος Τζερμιάς, που απεβίωσε πρόσφατα στη Ζυρίχη σε ηλικία 91 ετών, ήταν ένας διακεκριμένος ελληνιστής, ιστορικός και δημοσιογράφος. Οι παλαιότεροι αναγνώστες της «Καθημερινής» τον θυμούνται από τη συνεργασία του με την εφημερίδα μετά το 1975 με το «Γράμμα από την Ευρώπη». Στην Ελβετία οι αναγνώστες της Neue Zürcher Zeitung τον γνώριζαν επί τρεις δεκαετίες (1967-1995) ως συντάκτη της ιστορικής εφημερίδας της Ζυρίχης, μιας από τις εγκυρότερες της Ευρώπης. Στα χρόνια της δικτατορίας με τα άρθρα του στη ΝΖΖ και με τις εκπομπές του στο ελβετικό ραδιόφωνο είχε γίνει σημείο αναφοράς και πηγή στήριξης των δημοκρατών, που αγωνίζονταν εναντίον της ελληνικής χούντας στην Ευρώπη.
Την τελευταία εξαετία είχα την τύχη να τον συναντήσω πολλές φορές στη Ζυρίχη και να γίνω και εγώ κοινωνός της σοφίας ενός λόγιου και πατριώτη. Εμαθα για πρόσωπα και γεγονότα που σημάδεψαν την Ελλάδα στον 20ό αιώνα, για τη δική του καθοριστική συμβολή στη διάδοση των ελληνικών γραμμάτων και του ελληνικού πολιτισμού όχι μόνο στην Ελβετία αλλά και στον γερμανόφωνο χώρο γενικότερα, μέσα από τη διδασκαλία του στα πανεπιστήμια του Φράιμπουργκ και της Ζυρίχης, την αρθρογραφία και τα βιβλία του, για τη στήριξη που προσέφερε στους Ελληνες μετανάστες, που έφθασαν στην Ελβετία στις δύσκολες δεκαετίες του ’60 και ’70.
Υπερήφανος για την κρητική καταγωγή του, αγαπούσε εξίσου και τη Μακεδονία, γιατί γεννήθηκε το 1925 στη Θεσσαλονίκη, όπου ο Λασιθιώτης πατέρας του είχε εγκατασταθεί νωρίτερα ακολουθώντας την κυβέρνηση Εθνικής Αμυνας του Ελευθερίου Βενιζέλου. Αειθαλής μέχρι το τέλος της ζωής του, έδινε ομιλίες και έγραφε ασταμάτητα, αλλά δεν μπορούσες να του εκμαιεύσεις οποιαδήποτε πληροφορία για το επόμενο βιβλίο του, προτού αυτό κυκλοφορήσει. Πολυγραφότατος, άφησε μία πλούσια παρακαταθήκη με 42 βιβλία, εκατοντάδες επιστημονικές μελέτες και χιλιάδες άρθρα για ιστορία, πολιτική, λογοτεχνία, γλώσσα και πολιτισμό της Ελλάδος και της Κύπρου. Ως ιστορικός απέφευγε τον προσωποκεντρισμό και τη μυθοποίηση, όπως κατέδειξε και στα δύο τελευταία ογκώδη βιβλία του, για τον «πολιτικό» Νίκο Καζαντζάκη και την πολυτάραχη εποχή του Ελευθερίου Βενιζέλου, και τα δύο προϊόν εξονυχιστικής έρευνας. Μάλιστα ετοιμαζόταν για το επόμενο ταξίδι του στην Αθήνα, όπου στις αρχές Ιουνίου επρόκειτο να παρουσιάσει τη β΄ έκδοση του βιβλίου του για τον Ελευθέριο Βενιζέλο από τις Εκδόσεις Ι. Σιδέρης.
Είχε γνωρίσει πολλούς Ελληνες πολιτικούς, αλλά έτρεφε ιδιαίτερη εκτίμηση για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, μία εκτίμηση που φαίνεται ότι ήταν αμοιβαία. Eυρωπαϊστής, υπέρμαχος της ελευθερίας με κοινωνική δικαιοσύνη, αγωνιούσε για την Ελλάδα και ζητούσε να επικρατήσουν η σύνεση και η συναίνεση. Πίστευε, πάντως, ότι η χώρα θα ξεπεράσει και την τελευταία κρίση, όπως το έπραξε με άλλες χειρότερες στο παρελθόν, γιατί αυτός ανήκε στη γενιά που είχε βιώσει τη γερμανική κατοχή, την πείνα, τον εμφύλιο και τη δικτατορία.
Εφυγε από τη ζωή τιμημένος από τους Προέδρους της Δημοκρατίας στην Ελλάδα και στην Κύπρο και από την Ακαδημία Αθηνών, που τον εξέλεξε Αντεπιστέλλον Μέλος της το 2000. Υπερηφανευόταν που το ιστορικό λεξικό της Ελβετίας αναγνώρισε τη σημαντική συνεισφορά του, ώστε ο γερμανόφωνος κόσμος να γνωρίσει τον νέο ελληνισμό και δεν έκρυβε τη συγκίνησή του για τα εγκώμια που άκουσε πέρυσι στις τιμητικές εκδηλώσεις, που διοργανώθηκαν στη Ζυρίχη και στην Αθήνα για να εορτασθούν τα 90ά γενέθλιά του.
Ο Παύλος Τζερμιάς, που ζούσε στη Ζυρίχη από το 1949, όταν ήλθε για μεταπτυχιακές σπουδές στην Ελβετία, αφού αρίστευσε στη Νομική Σχολή Αθηνών, υπήρξε τυχερός, γιατί επί 61 χρόνια είχε στήριγμα μια αφοσιωμένη σύζυγο, την Ελσμπετ, δημοσιογράφος και αυτή, η οποία του προσέφερε τη γαλήνη και φροντίδα για να αφιερωθεί στο συγγραφικό και διδακτικό του έργο. Αυτή την οικογενειακή δημοσιογραφική παράδοση συνεχίζει ο γιος τους Νίκος, ανταποκριτής σήμερα της ΝΖΖ στο Παρίσι.
*Ο κ. Αχιλλέας Παπαρσένος διετέλεσε προϊστάμενος στο Γραφείο Τύπου και Επικοινωνίας της Ελλάδος στη Γενεύη.