Aίθουσα του Πνευματικού Κέντρου Βόλου
Με την παρουσία και τελικά προσφερθέντα σχόλια του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Δημητριάδος Ιγνατίου
Ο Αχιλλέας Αδαμαντιάδης είναι Ομότιμος Καθηγητής Πυρηνικής Τεχνολογίας και Ενεργειακής Πολιτικής του George Washington University, Washington D.C. και σύμβουλος της Παγκόσμιας Τράπεζας σε θέματα ενέργειας και περιβάλλοντος. Στα παιδικά του χρόνια διετέλεσε μέλος των ΧΜΟ Βόλου και στα φοιτητικά του χρόνια εντάχθηκε στη ΧΦΕ Αθηνών. Έχει πλούσιες τις αναμνήσεις και τα βιώματά του, που τα εξιστόρησε με την βαθυστόχαστη ομιλία του, η ο οποία έχει ως εξής:
Η ομιλία του Αχιλλέα Αδαμαντιάδη
Ευχαριστώ την καθηγήτρια και καλή φίλη Κα Αλίκη Μούτου για τα καλά της λόγια, που δεν τα αξίζω, αλλά πρέπει να αποδεχθώ. Ευχαριστώ και τον καλό φίλο Κώστα Μαυρομμάτη, για το ωραίο βιβλίο που μου χάρισε καθώς και το Διοικητικό Συμβούλιο της Χριστιανικής Στέγης «Απόστολος Παύλος», που μου έκανε την τιμή να με προσκαλέσει να μιλήσω για το βιβλίο αυτό. Εσείς βέβαια, οι πιό πολλοί, έχετε βιώσει αυτά που αναφέρονται στο βιβλίο και τα ξέρετε πολύ καλύτερα από μένα, αφού τα ζήσατε για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ό,τι εγώ. Παρά ταύτα, δεν μπορούσα να πω όχι στην πρόσκληση και έτσι δέχθηκα την πρόταση να αναπτύξω κι εγώ τις εμπειρίες και τις σκέψεις μου.
Η τελευταία περιπέτεια της υγείας μου, από πνευματικής σκοπιάς
Θα μου επιστρέψετε να πω, από πνευματική σκοπιά και μόνο, μερικά προσωπικά μου θέματα, τα οποία αρκετοί από σας έχετε παρακολουθήσει τους τελευταίους 10 μήνες. Όχι, βέβαια, για να τα προβάλω, αλλά διότι προέρχονται από πνευματικό περιεχόμενο και διότι στη ζωή μας πρέπει να τα βλέπουμε όλα με πνευματική σκοπιά.
Στις 12 Φεβρουαρίου, που ήταν δύο μέρες μετά την επέτειο των γενεθλίων του πατέρα μου, (Αγίου Χαραλάμπους), έπαθα μια συγκοπή καρδίας στις δυόμιση ώρα το πρωί. Η καρδιά μου σταμάτησε τελείως να λειτουργεί, για λόγους αδυναμίας του εγκεφάλου να στέλνει τα σωστά μηνύματα στην καρδιά. Τα ιατρικά αίτια δεν τα ξέρω και ούτε θέλησα να τα μάθω λεπτομερώς. Αμέσως, η καλή μου γυναίκα κατάλαβε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με μένα. Σηκώθηκε, λοιπόν, με χτύπησε λίγο στο μάγουλο και εκείνη τη στιγμή με άκουσε να λέγω: «Ο πατέρας μου, ο πατέρας μου». Σκεφθείτε πώς ο εγκέφαλος συνεδύασε την εικόνα του πατέρα μου, που τον είχα στο μυαλό μου λόγω των γενεθλίων του, με τη κρίση της υγείας μου. Ύστερα έπεσα σε αφασία που κράτησε αρκετές μέρες.
Αμέσως κάλεσε το ασθενοφόρο, το οποίο ήρθε εντός λεπτών, με πλήρως εκπαιδευμένο ιατρικό προσωπικό, που μου έκαναν αμέσως εξέταση επί τόπου και πρσπάθησαν να ξεκινήσουν την καρδιά με ηλεκτρικά καλώδια. Μετά από πέντε προσπάθειες, επανέφεραν την καρδιά στο νέο ξεκίνημά της. Μετά ταύτα, με πήγαν αμέσως στο νοσοκομείο, όπου ήρθαν, λίγο αργότερα, τα παιδιά μου και οι συγγενείς μου. Στο νοσοκομείο έμεινα δυο ή τρεις εβδομάδες σε αφασία. Οι γιατροί είχαν αποφασίσει πως είχα ήδη τελειώσει. Ένας γιατρός μάλιστα το είπε ξεκάθαρα: «Μη χάνετε τον καιρό σας. Ο ασθενής είναι τελειωμένος». Και τότε, η καλή μου κόρη, Πηνελόπη, η οποία είναι εδώ μαζί μας απόψε, του απάντησε αποστομωτικά: «Γιατρέ, αυτός είναι ο πατέρας μου και σας διαβεβαιώνω ότι θα τα καταφέριε να επιζήσει». (Συγχωρείστε μου τη συγκίνηση.)
Μετά από αυτά, με έσωσαν οι προσευχές πολλών ανθρώπων, συγγενών και φίλων, ακόμη και του αρχιεπισκόπου Αμερικής Δημητρίου, με τον οποίο συναντήθηκα λίγο αργότερα, όταν είχα αναρρώσει και επέστρεψα στο σπίτι μου. Συναντηθήκαμε το Σάββατο του Λαζάρου, όταν έγιναν τα εγκαίνια του καθεδρικού ναού της Αγίας Σοφίας στην Ουάσιγκτον, και αμέσως με αγκάλιασε και με φίλησε με δάκρυα στα μάτια, λέγοντας:
- Αυτό που σου συνέβη, Αχιλλέα, δεν είναι τίποτε άλλο από ένα θαύμα-μην το ξεχνάς. Και θα σου δώσω μια συμβουλή: Στο εξής να ακούς ό,τι σου λέει η γυναίκα σου (επειδή δεν φημίζομαι για την υπακοή μου!)
Και συνέχισε:
- Ο Θεός σου έδωσε χαρίσματα, τα οποία πρέπει να συνεχίσεις να τα χρησιμοποιείς για το κοινό καλό και ιδιαίτερα γιά το καλό της εκκλησίας. Συνεχίζω να σε θεωρώ σύμβουλο και συνεργάτη μου.
Αυτά σας τα είπα για να σας δείξω ότι αυτή την όλη περιπέτειά μου τη βλέπω, και τώρα ακόμη, με ένα πνευματικό μάτι. Ότι, ναι μεν, βέβαια, υπήρξε η επέμβαση των ιατρών και των μηχανημάτων, αλλά και οι άνθρωποι οι οποίοι με έσωσαν είναι συνεργοί του Θεού, όπως πολύ σωστά επισημένει ο Απ. Παύλος όταν λέει: «Συνεργοί Θεού εσμέν». Ο Θεός μας χρησιμοποιεί ως συνεργούς και γι’ αυτό γίνονται τα θαύματα, που συνεχίζουν και σήμερα να γίνονται, καθημερινώς.
Τώρα έρχομαι στο κύριο θέμα της ομιλίας αυτής, την οποία ο φίλος Κώστας, με κάλεσε να κάνω, η οποία με προβλημάτισε για το τι θα είχα να σας πω. Ποιά θέματα θα θέλατε να αγγίξω και πόση ώρα θα έπρεπε να σας απασχολήσω. Διότι στο Δεκάλογο του Μωυσέως, έχω προσθέσει και μια 11η εντολή: «Ου πλήξεις το ακροατήριον».
Θα αρχίσω να μιλάω πρώτα ως επιστήμονας, διότι αυτή είναι η φύση μου και επομένως πρέπει να μιλάω σύμφωνα με αυτήν, δηλαδή με την έννοια της επιστήμης, που είναι δομημένη μέσα στον εγκέφαλό μου.
Η ζωή, φιλοσοφία και θεωρία του Αϊνστάιν με κατέκτησαν
Μέσα στην πολυετή σπουδή και έρευνά μου έχω ξεχωρίσει μερικούς ανθρώπους, τους οποίους αγαπώ και εκτιμώ ιδιαίτερα. Ένας από αυτούς ήταν και ο Αϊνστάϊν, ο οποίος κάποιοι λένε ότι ήτο άθεος, και ο οποίος, παρά ταύτα, είπε: «Η επιστήμη χωρίς τη θρησκεία είναι τυφλή αλλά η θρησκεία χωρίς την επιστήμη είναι χωλή». Είπε δε και κάτι άλλο που αυτή τη στιγμή μου έρχεται έντονα στο μυαλό και είναι σχετικό με την ομιλία. Ότι «ο επιστήμονας, που έχει κάποια καινούργια ιδέα, στο θέμα του φωτός, π.χ. (για το οποίο μιλήσαμε κάποια άλλη φορά με την Εταιρία Αστροφυσικής της Μαγνησίας, στη Βιβλιοθήκη Κυριαζή του Βόλου) – πρέπει την ιδέα αυτή να μπορεί να την εκφράσει με απλά λόγια ώστε να τη καταλάβει ο κοινός άνθρωπος του δρόμου. Εάν δεν μπορεί να το κάνει αυτό, τότε ο επιστήμονας αυτός δεν ξέρει τι λέει.» Την ίδια αρχή ακολουθούσε και ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Σωκράτης, ο μεγάλος πρόγονός μας, ο οποίος μιλούσε απλά και κατανοητά με τους κοινούς ανθρώπους και τους μετέδιδε τις φιλοσοφικές του ιδέες οι οποίες, μάλιστα, πλησίαζαν πολύ προς τις χριστιανικές αρχές. Οι ιδέες του περιείχαν σοφία, ευγένεια, ταπεινοφροσύνη, τη λογική συνεννόηση μεταξύ των ανθρώπων, λέγοντας μάλιστα την βασική χριστιανική εντολή ότι «πρέπει να κάνεις στο συνάνθρωπό σου εκείνο που θέλεις να κάνει και εκείνος σε εσένα.»
Με την ευκαιρία θέλω να σας πω ότι το φώς, που ήταν έμμονη ιδέα στη σκέψη του Αϊνστάϊν είναι βασικό στοιχείο της φύσης αλλά και έχει μεγάλη επίδραση στη ζωή μας, και πνευματικό νόημα («εγώ ειμί το φως του κόσμου»), πολύ βαθύ στην ουσία της νέας θρησκείας και βασική φράση του διδασκάλου της Ναζαρέτ). Η ισοδυναμία φωτός και ύλης, που συνέλαβε ο Αϊνστάϊν, μού εκίνησε πολύ το ενδιαφέρον, και γι’ αυτό έκανα τις ανώτερες σπουδές μου, και ασχολήθηκα με μιά άποψη της ισοδυναμίας ύλης και φωτός (συγκεκριμένα, την κίνηση των ταχέων νετρονίων μέσα σε μιά μεγάλη μάζα ύδατος-η διδακτορική μου διατριβή). Η επιστήμη σήμερα δέχεται το συμπέρασμα της κοσμολογίας ότι το Σύμπαν δημιουργήθηκε εκ του μηδενός πριν από σχεδόν 14,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Πριν από αυτό το σημείο στο χρόνο δεν υπήρχε απολύτως τίποτε, ούτε καν η έννοια γου χρόνου. Τη στιγμή αυτή τη δημιουργίας είχαμε ένα απέραντο τεράστιο φως και από το φως αυτό, σύμφωνα με τη θεωρία του Αϊνστάϊν, δημιουργήθηκε ο υλικός κόσμος, στον οποίο ζούμε σήμερα (σκεφθείτε την βιβλική έκφραση της δημιουγίας!).
Θέλω ακόμη να σας πω για το φως, που έχει τεράστια σημασία και στον φυσικό αλλά και στον πνευματικό κόσμο. Την ισοδυναμία φωτός και ύλης την επισήμανε ο Αϊνστάϊν σε μία ανακοίνωση του 1915, αλλά χωρίς απόδειξη, ούτε μαθηματική ούτε εμπειρική. Και «εμπνεύστηκε» την περίφημη εξίσωση ότι η ενέργεια ισούται με το ποσό της μάζα επί το τετράγωνο της ταχύτητας του φωτός! Πέρασαν αρκετά χρόνια και το Δεκέμβριο του 1937 περίπου, αποδείχθηκε ότι πράγματι ισχύει, από τους δύο σπουδαίους γερμανούς επιστήμονες, (Hahn και Srassmann) οι οποίοι έκαναν πειράματα με νετρόνια και με το φυσικό υλικό ουράνιο. Στα πειράματα αυτά είδαν ότι κάτι ασυνήθιστο συνέβαινε και η αρχική ύλη κοβόταν στα δύο (πυρηνική σχάση), η μάζα δε των δύο αυτών κομματιών ήταν μικρότερη από την αρχική μάζα. Αυτό ήταν μια απαράδεκτη παραβίαση βασικής αρχής της φυσικής, της διατήρησης της μάζας.
Με τη βοήθεια της Αυστριακής φυσικού Lise Meitner (μελέτη της Ιανουαρίου 1939), βοηθήθηκαν οι πειραματιστές να αποδείξουν ότι η ύλη που χάνεται στη σχάση μετατρέπεται σε τεράστια ενέργεια με βάση τον τύπο του Αϊνστάϊν. Αυτό το γεγονός συνήρπασε και μένα και ανάλωσα την μετέπειτα επιστημονική μου δραστηριότητα στον τομέα αυτό, την ειρηνική χρήση της ενέργειας που εκλύεται στη σχάση. Διότι μου έδωσε μια πνευματική διάσταση το περιεχόμενό της, αφού δεν περνούσε από μια καθαρά διανοητική ή ντετερμινιστική διαδικασία αλλά ήταν μία έμπνευση, μία εικασία, ή ενόραση, ή αποκάλυψη!
Προσπαθώ, λοιπόν, πάντα, και στα συνέδρια στα οποία συμμετέχω, να τα λέω με απλά λόγια ώστε οι ακροατές να κατανοούν αυτά που λέγω. Αυτό θα κάνω και σήμερα, χωρίς να θέλω να μπω στα θεολογικά, διότι δεν είμαι θεολόγος και η αλήθεια είναι ότι δεν τα καταλαβαίνω και τόσο καλά -- κάποιες φορές με ξενίζουν. Στά θεολογικά ζητήματα ακολουθώ τη συμβουλή του Απ. Παύλου προς τον Τίτον: «μωράς δε ζητήσεις και γενεαλογίας, και έρεις και μάχας νομικάς περιίστατο, εισί δε ανωφελείς και μάταιοι.»
Μετά από αυτήν τήν προσωπική και επιστημονική εισήγηση, θα εστιάσω την προσοχή μου σε τρία θέματα από την εμπειρία της εποχής που καλύπτει το βιβλίο του Κου Μαυρομμάτη. Ήταν τότε, στην 10ετία του 1940 και του 1950 όταν τελείωσα το Δημοτικό και το Γυμνάσιο. Θα μιλήσω για τη 10ετία του 1940 και του 1950 πρώτα, και, μετά, για τη ζωή μου στην Αμερική, όπου επήγα με υποτροφία, έγινα πρώτα σπουδαστής και ερευνητής και κατόπιν, το 1966, καθηγητής, και έκανα εκεί την σταδιοδρομία μου, με μια 5ετή διακοπή, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, όταν ανέλαβα καθηγητής Πυρηνικής Τεχνολογίας και Προγραμματισμού Ενεργειακών Έργων στο πανεπιστήμιο των Πατρών.
Θα προσπαθήσω να καταθέσω μια μαρτυρία προσωπικής εμπειρίας (όχι θεολογία και φιλοσοφία), που πιθανό να διαφωτίσει μερικά που όλοι εσείς έχετε ήδη αποκτήσει ή και με την δυνατότητα να διαφοροποιηθεί από αυτήν. Τα τρία θέματα που θα καλύψω είναι: πρώτα, η φιλία, ύστερα η προσωπική αρετή, και τρίτον η εντολή για ιεραποστολή. Αυτά τα τρία θεωρώ ότι ήταν τα πιο σημαντικά μηνύματα που πήρα στις 10ετίες αυτές και που συνέχισα να εφαρμόζω, με την ίδια τακτική και με την ίδια αφιέρωση, στη ζωή μου.
Η πνευματική φιλία
Πρώτα, λοιπόν, θεωρώ μεγάλο κέρδος από την ευκαιρία που είχα στα μαθητικά μου χρόνια να γνωρίσω ανθρώπους με τους οποίους ξεκίνησα μια μεγάλη, βαθειά φιλία που δεν είναι ούτε παροδική, ούτε επιφανειακή, ούτε ιδιοτελής, αλλά πνευματική. Και από τότε, που πέρασαν τόσα χρόνια, διατηρείται ζωντανά, δηλαδή, έχει ένα βάθος χρόνου. Και όταν συναντώμαι με τους φίλους αυτούς χαίρομαι ιδιαίτερα και χαίρονται και εκείνοι αμοιβαία με τον ίδιο τρόπο. Αυτή η χαρά φαίνεται ολοκάθαρα στο πρόσωπό τους, έστω και αν πέρασαν σχεδόν εβδομήντα χρόνια από τότε. Είναι μια φιλία με ειλικρίνεια και πνευματικότητα. Και να τα πούμε και κάπως πιο βιβλικά, κάπου στις επιστολές αναφέρεται από τον Απόστολο Παύλο ότι «εσπουδάσαμεν το πρόσωπον υμών ιδείν». Διότι η δική μας, η ορθόδοξη θεολογία, είναι εκείνη που ενώνει το πνεύμα και το σώμα. Μαζί με το πνεύμα εξαγιάζεται και το σώμα. Αυτή, λοιπόν, είναι η φιλία, που μας ενώνει, όπως γίνεται και απόψε στην συνάθροιση αυτή όπου παρευρίσκονται πολλοί φίλοι μου και η παρουσία τους αυτή μου δίνει ιδιαίτερη χαρά.
Τότε, λοιπόν, ξεκινήσαμε μαζί με τα άλλα σωματεία της ΖΩΗΣ, (Κύκλο Κυριών, Κύκλο Ανδρών, Κύκλο Εργαζομένης Νεολαίας, κ.τ.τ.) έναν Κύκλο μελέτης Αγίας Γραφής, από την πρώτη του Γυμνασίου με δασκάλους που βλέπω και εδώ και σήμερα μαζί μας, τον π. Στυλιανό Ανανιάδη, που τότε ήταν λαϊκός, με τον οποίο έχουμε διατηρήσει μακροχρόνια φιλία και έγινα μάλιστα κουμπάρος στο γάμο του με την Ιωάννα. Το ίδιο, έκανα φιλία με τον εξάδελφό του, Απόστολο Ανανιάδη που αργότερα έγινε πρεσβύτερος στην Αμερική και υπηρέτησε την εκκλησιά του Καναδά, με τον οποίο διατηρώ τακτική επαφή και επικοινωνία. Με τις οδηγίες που πήραμε τότε από τον π. Σωκράτη Αναζηλή, τον π. Γεώργιο Δημόπουλο και τον π. Ιωάννη Μακρόπουλο, αλλά και με τόσους άλλους λαϊκούς, τον Μιλτιάδη Γιαλίδη, τον γεωπόνο Δημήτριο Γιάκο, τον θεολόγο Κουτσμανίδη, το ζεύγος Ιωάννη Παπαγεωργίου, με τους οποίους γίναμε αργότερα (το 1991) συμπέθεροι, και άλλους πολλούς, που δυσκολεύομαι να τους αναφέρω χωριστά για να μη δυσαρεστήσω εκείνους που θα ξεχάσω - με αυτές τις πολύτιμες οδηγίες και κατευθύνσεις ζήσαμε και διαμορφώσαμε τον χαρακτήρα μας.
Κάθε εβδομάδα, μαζευόμασταν με επικεφαλής τον ομαδάρχη μας που διάλεγε ένα κομμάτι της Αγίας Γραφής, το μελετούσαμε και συμμεριζόμαστε τις σκέψεις μας για το πώς αυτό μπορεί και πρέπει να εφαρμόζεται στη ζωή μας. Και όλα αυτά τα κάναμε γιατί ανήκαμε στο χριστιανικό έργο και όχι γιατί μας κάλεσε η επίσημη εκκλησία αλλά σε ιδιωτικά σπίτια, στην αίθουσα των Τριών Ιεραρχών και σε άλλες αίθουσες μέσα στο Βόλο. Μέσα στην οργάνωση στην οποία είχαμε γίνει μέλη, τών Χριστιανικών Μαθητικών Ομάδων (ΧΜΟ), συνηθίσαμε να μελετούμε τη Γραφή, κάθε εβδομάδα, μία πράξη και συνήθεια που μας έμεινε στα επόμενα χρόνια, μέχρι και σήμερα. Πήραμε το ισχυρό μήνυμα ότι δεν αρκεί να είσαι χριστιανός της Κυριακής, αλλά να είσαι και της κάθε ημέρας της εβδομάδας και να μην αρκείσαι στην ακοή των επιστολικών και ευαγγελικών αναγνωσμάτων της λειτουργίας της Κυριακής αλλά να δαπανάς χρόνο την κάθε εβδομάδα γιά να απορροφάς τα βιβλικά μηνύματα, να τα κατανοείς ευρύτερα να να βρίσκεις τρόπο να τα εφαρμόζεις στην καθημερινή σου ζωή και συμπεριφορά. Τη συνήθεια και το καθήκον για την μελέτη της Αγίας Γραφής την εφάρμοσα αμέσως μόλις έφθασα και στη Βοστώνη γιά μεταπτυχιακές σπουδές, το 1961, και άρχισα να οργανώνω μιά εβδομαδιαία συνάθροιση στον καθεδρικό ναό του Ευαγγελισμού γιά την μελέτη της Αγίας Γραφής. Δημιουργήσαμε ένα μικρό κύκλο με 15-20 μέλη που με μεγάλο ενδιαφέρον ερχόνταν τακτικά (εβδομαδιαία) στη ναό γιά να ακούσουν μιά εισήγηση σε μία βιβλική περικοπή και να προσφέρουν τις δικές τους αντιδράσεις, γνώμες, και προτάσεις. Οι συναθροίσεις αυτές κράτησαν λίγα χρόνια (1962-65) αλλά ούτε μία φορά, σε όλη τη διάρκεια αυτή, ο ιερέας του ναού δεν έκρινε καλό ή χρήσιμο ή επιβεβλημένο να έλθει στις συναθροίσεις και να πεί το λόγο του (ή να ακούσει το λόγο των άλλων.) Ήταν σαφές πως ήταν ενοχλημένος από το θράσος ενός νέου (και μάλιστα νεοαφιχθέντος) σπουδαστού να μπει στα δικά του αμπελλοχώραφα! Τότε μού φάνηκε προφανής και η αιτία της μιάς έντασης που υπήρχε, (και ήταν πολύ διαφανής) μεταξύ των επισήμων ιεροκηρύκων της Μητροπόλεως και των άλλων ιεροκηρύκων και λαΐκών της Ζωής στα χρόνια μου στο Βόλο. Και τότε κατενόησα επίσης τη σημασία του ρόλου των λαΐκών μέσα στην εκκλησία που έχει και μεγάλη εκκλησιαστική παράδοση και που μπορεί, και πρέπει, να επεκτείνεται πέρα απ΄το παγκάρι του ναού και τη συλλογή χρημάτων. Για να πώ ακόμη δυό λόγια γιά το πως με επηρέασε ο θεσμός του Κύκλου της Αγίας Γραφής θα πω ότι προς το τέλος του 2012, δημιουργήσαμε, στην Ουάσιγκτον ένα Κύκλο της Ελληνικής Γλώσσας, γιά την ενίσχυση των ευκαιριών όπου να ομιλείται και να καλλιεργείται αποκλειστικά η Ελληνική γλώσσα - η οποία βρήκε καλή απήχηση και επιτυχία. Με τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας, έχουμε στον Κύκλο και μέλη από άλλα μέρη του κόσμου, και από την Ελλάδα (ο καλός φίλος Γιάννης Πουρνάρας, μεταξύ αυτών, βρίσκεται μεταξύ μας απόψε) που επικοινωνούν μαζί μας μέσω ηλεκτρονικών μέσων ή, τηλεφωνικώς, με το Skype.
Το θέμα του ευεργετικού ρόλου που μπορούν και πρέπει να προσφέρουν οι λαΐκοί στην εκκλησία υπήρξε επίσης ενα ισχυρό μήνυμα των δεκαετιών 1930 και αργότερα. Έτσι οι λαϊκοί έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στην Χριστιανικής κίνηση στις δεκαετίες που καλύπτονται απ΄το βιβλίο και μας βοήθησαν να συνειδητοποιήσουμε τις δυνατότητες πού είχαμε στον δρόμο μας μέσα στην εκκλησία και που πολλοί (λαΐκοί) από εμάς ακολούθησαν με αφοσίωση. Αλλά απ΄την θεσμικά λειτουργούσα εκκλησία, δεν βλέπω σήμερα (με μερικές εξαιρέσεις, όπως τη δημιουργίας της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών του Βόλου με πρωτοβουλία και σοβαρή στήριξη του Μητροπολίτη Δημητριάδος) μια ικανή και ευρύτερη συμμετοχή του λαΐκού στοιχείου μέσα στην εκκλησία, τόσο στην Ελλαδική όσο και στην Ελληνο-Ορθόδοξη Ελλησία της Αμερικής, πέραν της συλλογής χρημάτων και τη διαμεσολάβηση με τους διαφόρους πολιτικούς (λόμπυ, ιδιως στην Αμερική). Παρατηρώ πολύ μεγαλύτερη συμμετοχή του λαΐκού στοιχείου στην προτεσταντική, ακόμα και στην ιστορικά θεοκρατική και κληρικοκρατούμενη, μέχρι υπερβολής, καθολική εκκλησία παρά μέσα στην «οικουμενική» (που αμφιβάλλω πόσο είναι πραγματικά «οικουμενική» ορθόδοξη εκκλησία που ταλανίζεται από την ιστορική ασθένεια του εθνικισμού.)
Ανάμεσα στους εκλεκτούς και αγαπητούς φίλους που βρήκα τα χρόνια εκείνα συγκαταλέγονται και δύο πολύ διακεκριμένοι κληρικοί οι οποίοι αποφάσισαν να ακολουθήσουν το δρόμο τη ιερωσύνης διότι, προφανώς, διέκριναν ότι εκεί θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν τα χαρίσματα που τους έδωσε ο Θεός. «Έχοντες ούν υμείς χαρίσματα, κατά την χάριν την δοθείσαν υμίν διάφορα...» (η ρήση του Απ. Παύλου), οφείλομε να γνωρίζουμε τα χαρίσματά μας αλλά και να τα αξιοποιήσουμε «πρός Δόξαν Θεού.» Μιλάω βέβαια, γιά τον Αρχιεπίσκοπο (και τώρα Γέροντα) Αμερικής Δημήτριο Τρακατέλλη, τον οποίο γνώρισα και συνδέθηκα με φιλία από το 1952, όταν κατέβηκα στην Αθήνα γιά σπουδές στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Όπως επίσης μιλάω για τον σήμερα Αρχιεπίσκοπο Τιράνων και Πάσης Αλβανίας Αναστάσιο Γιαννουλάτο, θαυμάσιο θεολόγο και ποιμένα. Και οι δύο τους ήταν τότε λαΐκοί θεολόγοι μέσα στη Ζωή. Και με τους δύο αυτούς άξιους κληρικούς έχω ακόμη σήμερα ξεχωριστή επικοινωνία και φιλία «εγώ καλέσω υμάς φίλους». Συνεχίζω, μέχρι σήμερα, τακτική επικοινωνία και συνεργασία με τον Αρχ/πο Δημήτριο αλλά όχι τόσο τακτική με τον Αρχ/πο Αλβανίας, παρά την επιθυμία μου, λόγω αποστάσεως. Μέσα στα πλαίσια της Χριστιανικής Φοιτητικής Ενώσεως (ΧΦΕ) εγνώρισα και πολλούς άλλους φίλους μέσα στο Πολυτεχνείο και το Πανεπιστήμιο με τους οποίους διατηρώ, μέχρι σήμερα, τακτική και θερμή επαφή και συνεργασία.
Αυτό, λοιπόν, είναι το πρώτο και μεγάλο κέρδος που πήρα από τις Χριστιανικές μαθητικές ομάδες (ΧΜΟ), τους φίλους. Είναι αυτονόητο πως δεν είναι όλοι οι άνθρωποι κατάλληλοι για φίλοι, αφ΄όσον υπάρχουν και «φίλοι» που μπορεί να σε οδηγήσουν σε στραβό δρόμο ή σε καταστροφή, από τη μικρή ακόμη ηλικία. Ούτε είναι δυνατόν να γίνει κάποιος φίλος με τα 7,5 δισεκατομμύρια ανθρώπων που ζούν σήμερα στον πλανήτη. Όμως, από την μαθητική ηλικία μας γνωρίζαμε να κάνουμε καλή επιλογή, με ποιούς θα είμαστε φίλοι, όχι από πίεση των γονέων αλλά από ένστικτο και από τις αξίες που πέρναμε από το σπίτι. Καί είχαμε έναν περιορισμένο κύκλο συμμαθητών μας, στενούς φίλους, χωρίς να αποκλείουμε και τους άλλους, με τους οποίους, όμως, δεν αναπτύσσαμε τόσο στενές σχέσεις. Με όλους ήμασταν αγαθοί και ανοιχτοί και κανέναν δεν αποκλείαμε. Η λέξη «φίλος» είναι βαθιά, έχει βαρύτητα, σημαίνει κάτι το ξεχωριστό, δεν είναι μιά απλή λέξη, αλλά έχει βαθύτερο και πνευματικό νόημα. Ο φίλος «την ψυχήν αυτού τίθησιν υπέρ του φίλου του».
Η προσωπική αρετή
Το δεύτερο σημείο που θα ήθελα να επισημάνω και να προσφέρω μερικά σχόλια πάνω σ΄αυτό, είναι το ζήτημα της προσωπικής αρετής, στην οποία επικεντρωνόταν η προσοχή μας. Έπρεπε να επιδιώκουμε την προσωπική αρετή, γιατί αυτό είναι καλό γιά τον εαυτό μας, την οικογένεια, την κοινωνία και γιατί αυτό είναι η βιβλική επιταγή. Γιά τον μαθητή του Διδασκάλου της Ναζαρέτ, το βαθύ κίνητρο της αρετής είναι η εφαρμοσμένη αγάπη και η όλη αλλαγή της ζωής πρός την ζωή που δίδαξε Εκείνος με το λόγο αλλά, περισσότερο, με τη ζωή Του. Το κάναμε συνείδηση ότι πρέπει να προσέχουμε πολύ την εντολή της αγάπης που οδηγεί στην ηθική, σεμνή, και ευπρεπή συμπεριφορά προς όλους. Σε αυτόν το σκοπό βοηθούσαμε ο ένας τον άλλο. Όταν βλέπαμε μια συμπεριφορά που δεν ήταν ενάρετη ή σωστή, που δεν επιτρεπόταν, αμέσως την αποφεύγαμε και ωθούσαμε και τους άλλους να την αποφεύγουν. Οι ομαδάρχες μας βοηθούσαν στο θέμα αυτό και από τότε αποκτήσαμε αυτόν τον ρυθμό ζωής.
Δεν αρκεί να πηγαίνεις μια φορά στην εκκλησία και να κάνεις το σταυρό σου και ύστερα να τα ξεχνάς όλα. Ή να πας απλώς στη γιορτή του Αγίου Χαραλάμπους. Αλλά πρέπει να είσαι χριστιανός την κάθε ημέρα της εβδομάδος και να σε βλέπουν και οι άλλοι, και να παραδειγματίζονται, σύμφωνα με το γραφικό: «όπως οι άνθρωποι ίδωσι υμών τα καλά έργα και δοξάσουσι τον πατέρα υμών τον εν τοις ουρανοίς». Αυτός είναι ο χριστιανός. Και από τότε το κατάλαβα αυτό, με τέτοιον εστιασμό καί με τέτοια ένταση. Αν είσαι χριστιανός, είσαι χριστιανός την κάθε ημέρα της ζωής σου και όχι μόνο την Κυριακή -- και τη Δευτέρα είσαι έμπορος, γιατρός, αγρότης ή ο,τιδήποτε επάγγελμα και κοιτάζεις τη δουλειά σου, ενώ τα πνευματικά ζητήματα δεν σε απασχολούν πολύ ή καθόλου.
Υπάρχουν μερικές λέξεις, που με ξενίζουν τελευταίως και λέγονται από κάποιους επόνυμους θεολόγους και φιλοσόφους. Πρέπει να κάνουμε, λένε, απο-ηθικισμό της πίστης μας και του χριστιανισμού. Εγώ δεν τη καταλαβαίνω αυτή τη λέξη, αν και την είδα γραμμένη σε κείμενά τους. Διότι αν κάνουμε τέτοιο απο-ηθικισμό, ξεγυμνώνουμε την πίστη μας από ένα βασικό της πίστης στοιχείο, μειώνομε τη σημασία της και σπρώχνομε την ηθική προς τα έξω. Εγώ δεν μπορώ να το καταλάβω αυτό (ίσως ο νούς μου να μήν είναι αρκετά φιλοσοφικός;). Τη στιγμή που είναι σαφέστατη η εντολή του Θεού και πρώτιστη η μέριμνα των αποστόλων και των πρώτων Χριστιανών μέχρι σήμερα. Διαβάστε, παρακαλώ τις ποιμαντικές επιστολές του Αποστόλου Παύλου, (που είναι και πολύ σύντομες), την προς Τιμόθεον Α’ και Β’ και την προς Τίτον. Να δείτε τι λέγει ο Απόστολος των εθνών και πόση σημασία δίνει σε συγκεκριμένες , καθαρές απόψεις συμπεριφοράς και ηθικής. Σήμερα μάλιστα που το θέμα της ηθικής ξεφεύγει από τα στενά θρησκευτικά όρια και γίνεται κοινωνικό πρόβλημα και φθάνει το ύψος της διαφθοράς. Τη λέξη «ηθική» την έχουν δανεισθεί σε πολλές γλώσσες και μιλούν γιά επαγγελματικά (ethics).
Σας λέγω μόνο τούτο: Όλες οι μεγάλες εταιρείες, οι επαγγελματικές και ιδίως των ιατρών και τεχνολόγων, έχουν ιδρύσει επιτροπές μέσα στους συλλόγους και εταιρίες τους, με ανθρώπους μορφωμένους, αξιόπιστους και συνετούς, που λέγονται επιτροπές ηθικής (η μάλλον, γιά μιά καλύτερη μετάφραση του ελληνικού όρου «ethics», που μεταγλωττίζεται καλύτερα σε αυτή την περίπτωση σε «δεοντολογία»). Αυτές οι επιτροπές επιβλέπουν το προσωπικό των επαγγελμάτων ώστε να μην γίνονται ανεπίτρεπτες ενέργειες. Δίνεται σήμερα μεγάλη προσοχή στην δεοντολογία του επαγγέλματος. Στα Πανεπιστήμια διδάσκονται τμήματα ηθικής, βιοηθικής, όπως λέγεται, στην οποία έπαιξε σπουδαίο ρόλο ο φίλος και τώρα Σεβασμιότατος Μεσογαίας και Λαυριωτικής Νικόλαος Χατζηνικολάου με τον οποίο έχω και προσωπική φιλία διότι, όταν ήταν στη NASA, ήλθε στο νοσοκομείο της Βοστώνης, το 1984, γιά να προσευχηθεί μαζί μας όταν ασθένησε ο γιός μας Γραμμένος (ο ποίος εκοιμήθη πρός Κύριον το Ετος 1994 μετά από δύο μεταμοσχεύσεις καρδιάς). Αλλά και όταν βρισκόμουν στο Καπανδρίτι, στο σπίτι της κόρης μας ήρθε να με ιδεί και να μιλήσει σημαντικά πνευματικά θέματα μαζί μου. Αυτή είναι η πραγματική φιλία για την οποία μίλησα προηγουμένως. Ο πραγματικός φίλος φαίνεται από την όψη του προσώπου του και την ποιότητα των πράξεών του (σημασία έχει όχι το τι κηρύσσεις, αλλά το τι πράττεις). Επομένως, σας παρακαλώ να με καταλάβετε γιατί δεν δίνω σημασία στην λεγόμενη απο-ηθικοποίηση του Χριστιανισμού (εκτός αν πρόκειται γιά ένα παιχνίδι λέξεων).
Βέβαια, πρέπει να λέμε όλες τις αλήθειες, έστω και όταν ενοχλούν. Πρέπει να είμαστε απλοί και προσιτοί. Στον αρχιεπίσκοπο Δημήτριο Τρακατέλλη, είπα κάποια στιγμή: «Ξέρετε σεβασμιότατε γιατί σας αγαπώ και σας εκτιμώ; Γιατί με ανέχεστε, με ανέχεσθε να σας λέω αυτά που δεν θέλετε να ακούσετε.»
Ας κάνω όμως τώρα και κάποια παρέκβαση, που είναι, όμως, σχετική με τα συζητούμενα θέματα. Όταν τον περασμένο Αύγουστο έκανε επίσκεψη στην Αμερική ο πάπας Φραγκίσκος, έτυχε μεγάλης και ενθουσιαστικής υποδοχής από μιά κονωνία που είναι μόνον 30% καθολικοί, 60% προτεστάντες και οι άλλες ομολογίες και θρησκείες το υπόλοιπο 10%. Η αμερικανική κοινωνία όμως τον υποδέχτηκε με λατρευτική υποδοχή από παραληρούντα πλήθη. Μέσα στις τρείς ημέρες της επίσκεψής του, ο Πάπας έκανε τεράστια εντύπωση στην κοινωνία (Ουάσιγκτων, Νέα Υόρκη, και Φιλαδέλφεια) και εντυπωσίασε με την απλότητα, την σεμνότητά, την ενδυμασία του, τις κινήσεις του, τους τρόπους, την αθωότητα, τη θερμότητα των σχέσεών του, το θάρρος που έδειξε στην ομιλία του στο Κογκρέσσο (με γλώσσα που δεν ήθελαν να την ακούσουν), την τρυφερότητα με την οποία πλησίαζε τα μικρά παιδιά και την επίσκεψή του στους φυλακισμένους. Ήταν μία πρωτοφανής υποδοχή που έδειξε τη τεράστια απήχηση που ο Πάπας Ρώμης είχε στην κοινωνία. Τον λάτρεψαν όλοι στην Αμερική, είτε ήταν κοσμικοί, είτε άθεοι, είτε πιστοί. Κάλεσε όλους κοντά του, μίλησε σέ κοινή συνεδρίαση του Κογκρέσσου στην αγγλική γλώσσα (που δεν κατέχει καλά), έκανε υπαίθρια λειτουργία στα ισπανικά (που είναι η γλώσσα του) σε χιλιάδες ισπανοφώνους. Σε άλλες συγκεντρώσεις, κάλεσε όλες τις θρησκείες να συμπαρασταθούν στον άνθρωπο και άκουσε από αυτούς ό,τι καλύτερο είχαν να του πουν στη γλώσσα τους (από τόν δικό μας Αρχιεπίσκοπο Δημήτριο, του ζήτησε να απαγγέλλει τους μακαρισμούς στα ελληνικά και από άλλους ηγέτες, διάφορα θρησκευτικά κείμενα σε διάφορες γλώσσες, αντανακλώντας μία πραγματικά οικουμενική ποιότητα και ιδιότητα (σε κάποια πρόσφατη συνάντηση ορθοδόξων πατριαρχών, ο Πατριάρχης Ιερουσαλήμ αρνήθηκε να παραστεί από μιά διαφορά που αφορούσε την ιδιοκτησία ενός κτιρίου! Αυτή είναι η οικουμενική ορθόδοξη εκκλησία;).
Θυμάμαι ακόμη μιά παληότερη σκηνή όταν επισκεύθηκε το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και έσκυψε να φιλήσει το χέρι του πατριάρχη Βαρθολομαίου. Τον έβλεπαν οι καρδινάλιοι και δεν πίστευαν στα μάτια τους ότι μπορούσε να κάνει τέτοια πράξη αυτός, ο Πάπας της Ρώμης που διοικεί την καθολική εκκλησία σαν απόλυτος αυτοκράτορας. Σε μιά άλλη στιγμή, ο Πάπας Φραγκίσκος είπε: «δεν είναι η εκκλησία που ακολουθεί εμένα αλλά εγώ είμαι εκείνος που ακολουθεί την εκκλησία» (θα μπορούσε κανείς να μιλήσει σαν πιό ορθοδοξος απ΄αυτόν); Ο Φραγκίσκος έδειξε πως είναι έτοιμος να δεχθεί την εντολή του Απ. Παύλου: «μεταμορφούσθε εν τη ανακαινώσει του νοός υμών.» Σκεφθείτε αν ένας ορθόδοξος Πατριάρχης έσκυβε να φιλήσει το χέρι του Πάπα Ρώμης (που, κατά την τάξη της πενταρχίας της 4ης Οικουμενικής είναι πρώτος τη τάξει)! Είναι κανένας ορθόδοξος ηγέτης ή κληρικός (Πατριάρχης;) έτοιμος να ακολουθήσει την εντολή του Παύλου; Είναι κάποιος ορθόδοξος Χριστιανός ηγέτης έτοιμος (στην ενδυμασία και συμπεριφορά του) να παύσει να ανταγωνίζεται τον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου; Είναι έτοιμος να ακούσει πως ο Πάπας είπε πως θέλει να αποκαλείται απλά “ο Επίσκοπος της Ρώμης” και πως έχει ζητήσει να γίνει η κατοικία του όχι στα πολυτελή δώματα του Βατικανού αλλά στο ξενοδοχείο των επισκεπτών και πως άλλαξε την πολυτελή λιμουζίνα των προηγουμένων Παπών με ένα μικρό αυτοκίνητο Fiat? Και ποιός ξέρει τι άλλες εκπλήξεις ετοιμάζει ο Φραγκίσκος;
Αλλά γιά να μη νομίζει κανείς πως είμαι έτοιμος να ασπασθώ τον καθολολικισμό!, θα σας πληροφορήσω γιά τη έντονη αντίδρασή μου και απέχθεια σε τεράστιο σκάνδαλο από τον καθολικό Αρχιεπίσκοπο Βοστώνης (που ονομάζεται η Αθήνα της Αμερικής) ο οποίος επί μακρό χρονικό διάστημα εκάλυπτε κληρικό της αρχιεπισκοπής του που κατηγορήθηκε γιά κακοποίηση ανηλίκου με διαδοχικές μεταθέσεις (για την αποφυγή! στου σκανδάλου) που τελικά κατάντησε στη (θεσμική) μεταφορά του σε μεγάλη ενορία και ιστορικό ναό της Ρώμης. Τελικά, το σκάνδαλο ξέσπασε εκκρηκτικά και κατάληξε να γίνει τρέχον κινηματογραφικό έργο μεγάλης θεαματικότητας με τον τίτλο Spotlight (μπορείτε να το ψάξετε και να το δείτε) για να δείτε πως μιά ιστορκή εκκλησία από την μιά μεριά προσελκύει το θαυμασμό και από την άλλη την λοιδωρία της διεθνούς κοινωνιάς (και δεν είναι αυτή η μόνη παρόμοια περίπτωση μεσα στη καθολική εκκλησία –είναι εκατοντάδες οι οποίες αποτελούν όχι μόνο ηθικές παραβάσεις αλλά εγκλήματα ασυγχώρητα.
Αυτές τις ερωτήσεις διατυπώνω και καταθέτω ως προοίμιο της σχεδιαζόμενης Ορθοδόξου Συνόδου που ετοιμάζεται μέσα στό 2016 στην Κωνσταντινούπολη.
Με όλα αυτά θέλω να πω ότι το παράδειγμα είναι το παν στην μετάδοση ενός μηνύματος. Οι φωτισμένου άνθρωποι το ξέρουν αυτό και το εφαρμόζουν, είτε κληρικοί είτε λαΐκοί. Αλλά δεν είναι όλοι οι άνθρωποι φωτισμένοι και ενάρετοι. Ακόμη και στην ορθόδοξη εκκλησία της Αμερικής, που την γνωρίζω από κοντά, υπήρξαν ιερωμένοι, ακόμη και επίσκοποι, οι οποίοι έκαναν ασυγχώρητες παραβιάσεις ηθικών κανόνων. Δυστυχώς, σε πολλές περιστάσεις, παρέμβαίνει κάποιος ισχυρός ηγέτης που καλύπτει τις παραβιάσεις «για να μην ξεσπάσει το σκάνδαλο» που, αργά ή γρήγορα, ξεσπάει προς λοιδωρία της εκκλησίας. Βέβαια και οι καθολικοί, τους οποίους κατά τα άλλα αγαπώ και εκτιμώ, κάνουν τέτοιες παραβάσεις πολύ χειρότερες από τους ορθοδόξους γιά μην μιλήσουμε γιά τις τεράστιες ιστορικές αποκλίσεις από βασικές αρχές ρης Χριστιανωσύνης κυρίως στον καιρό των σταυροφοριών, και αργότερα, με τους θρησκευτικούς πολέμους της Εθρώπης. Το ζητούμενο είναι ότι πρέπει οι ηγήτορες να πληροφορούνται έγκαιρα τις παραβάσεις, να τις βλέπουν με ειλικρίνεια και να λαμβάνουν ταχύτατα μέτρα. Γι’ αυτό επιμένω και γιά τον εαυτό μου, κυρίως, ότι προτεραιότητα γιά ένα Χριστιανό πρέπει να είναι η δόμηση ηθικού χαρακτήρα. Χωρίς αυτή την προτεραιότητα, δεν υπάρχει ουσιαστική Χριστιανική πίστη.
Από τις ομάδες διδάχτηκα την αξία της ιεραποστολής
Ας έλθω τώρα στο θέμα της ιεραποστολής. Τότε, την εποχή εκείνη που ήμουν στις ομάδες, (ΧΜΟ) αλλά και αργότερα που πήγα στην Αθήνα, όταν έγινα φοιτητής, και πήρα και εγώ μέρος στη Χριστιανική Φοιτητική Ένωση (ΧΦΕ) και, αργότερα, στη Χριστιανική Ένωση Επιστημόνων (ΧΕΕ) η οποία συνεχίζει το έργο της, και της οποίας είμαι μέλος. Στις συγκεντρώσεις τους μιλάω και γιά τις δικές μου εμπειρίες και παρατηρήσεις από τη ζωή στην Αμερική. Όταν μου δίνεται η ευχαιρία, πηγαίνω στην Αγία Παρασκευή, όπου βλέπω έναν σεβάσμιο πατέρα, τώρα αρκετά ηλικιωμένο, τον π. Ηλία Μαστρογιαννόπουλο, ο οποίος είναι άνθρωπος Θεού, άνθρωπος αγαπητός, ο οποίος με θυμάται από τότε και με υποδέχεται με αγάπη.
Δεν μπορώ να μην πω επίσης ότι λυπήθηκα πολύ όταν έμαθα ότι έγινε η ρήξη, το 1960, μεταξύ των δύο αδελφοτήτων «Ζωής» και «Σωτήρος». Ήταν απαράδεκτο και τραυματικό για τα μέλη του χριστιανικού έργου, αλλά και για το ευρύτερο κοινό. Μετά από αυτήν τη ρήξη, έχασαν την επιφάνεια και επιρροή που είχαν στην κοινωνία. Δεν επιτρεπόταν να γίνει ρήξη αλλά ίσως κάποιος χωρισμός– έγινε διότι δεν έδειξαν αμοιβαία ανοχή, κατανόηση των διαφορών, ευελιξία, αγάπη και αλληλοσεβασμό. Να κατανοήσουν τη ρήση του Απ. Παύλου «Έχοντες ημείς χαρίσματα κατά την χάριν την δοθείσαν ημίν διάφορα». Αυτός ο χωρισμός ήταν μιά μεγάλη απογοήτευση για μένα και για πολλούς άλλους, διότι έδειξε μια τραγική πνευματική αποτυχία. Με τη ρήξη, διέκοψαν τις σχέσεις τους με τη Ζωή και οι δύο σοφοί εκκησιαστικοί άνδρες που ανέφερα παραπάνω (Δημήτριος και Αναστάσιος).
Μέσα στα πλαίσια της αντιλήψεώς μου και του καθήκοντος της ιεραποστολής θα αναφέρω σύντομα και την δημιουργία της Αρχιεπισκοπικής Συμβουλευτικής Επιτροπής Επιστήμης και Τεχνολογίας (ΑΣΕΕΤ) με την πρωτοβουλία μιά μικρής ομάδας επιστημόνων, με την συμμετοχή μου, το έτος 2000, σαν μιά συμβολή εις το έργο της εκκλησίας και του πληρώματός της στο θέμα της ταχύτατης εξέλιξης των τομέων αυτών και γιά την επιρροή τους και την δέουσα αντιμετώπισή τους μέσα στην εκκλησία, πάντοτε με εκκλησιαστικά κριτήρια. Ο Αρχιεπίσκοπος Δημήτριος είχε την καλωσύνη να μου αναθέσει τη Διεύθυνση της επιτροπής αυτής, την οποία ανέλαβα, παρά την αναξιότητά μου, με διορθόδοξη και διεθνή συμμετοχή (μαζί με ένα αριθμό διακεκριμένων επιστημόνων εξ Ελλάδος και Κύπρου), η οποία ιδρύθηκε επίσημα το έτος 2001 και συνεχίζει μέχρι σήμερα τις εργασίες της, επιτυχώς, νομίζω, σχεδιάζοντας από τώρα, τη συμμετοχή της στην 43η Κληρικο-λαΐκή Συνέλευση τον Ιούλιο του 2016 στην πόλη Nashville του Tennessee.
Την εντολή της ιεραποστολής είχα στον νού μου και σε πολλές επισκέψεις σε πρωτεύουσες του κόσμου μέσω της εργασίας μου με αποστολές της Παγκόσμιας Τράπεζας απ΄το 1986 μέχρι το 1996. Σε πολλές από τις επισκέψεις αυτές είχα την ευκαιρία να επισκευθώ τους εντόπιους θρησκευτικούς ηγέτες (π.χ. Πατριάρχες Μόσχας, και Γεωργίας Αρχιεπισκόπους Πολωνίας, Λευκορωσσίας, Ουκρανίας, Λευκωσίας και πολλούς άλλους εντόπιους θρηκευτικούς ηγέτες στις οποίες, επισκέψεις, με συνόδευαν, με πολύ ενδιαφέρον, και οι συνάδελφοί μου στη αποστολή, συζητώντας όχι μόνον τεχνικο-οικονομικά μόνον αλλά και πνευματικά θέματα. Μέσα στα πλαίσια αυτής της ιεραποστολής κατάλαβα γιά πρώτη φορά, και τη ανάγκη της πλήρους αποφυγής του εθνικισμού που ήταν, και συνεχίζει να είναι, δυστυχώς σήμερα, η κατ΄εξοχή ασθένεια της ορθοδοξίας (άλλο είναι η φιλοπατρία που είναι νόμιμη, και αναγκαία, και άλλο η ασθένεια του εθνικισμού). Με την ευκαιρία αυτή σημειώνω πως αισθάνθηκα μεγάλη χαρά όταν έμαθα πως η μεγάλη εγγονή μου, Αγάπη, ταξείδεψε στην Ουγκάντα, το Αύγουστο του 2015 με ομάδα νέων απ΄την περιοχή του Καπανδριτίου γιά μιά ιεραποστολή μιάς περίπου εβδομάδας γιά να ενισχύσουν μία τοπική ορθόδοξη εκκλησία με τραγούδια, διδασκαλία, και πνευματικά μηνύματα- και επιθυμούν να επανέλθούν στην Ουγκάντα, προσεχώς. Επίσης αισθάνομαι την ανάγκη να μνημονεύσω τις εξαίρετες προσπάθειες φωτισμένων θεολόγων, προπαντός του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου Γιαννουλάτου, του Θανάση ο Παπαθανασίου και σημαντικών άλλων γιά την ανάγκη και εντολή γιά τον ευαγγελισμό των ανθρώπων μέσα σε όλον τον κόσμο στον οποίο η παρουσία της ιεραποστολής της ορθοδοξίας είναι, δυστυχώς, σχεδόν μηδενική. Αλλά γιά να τονίσω ακόμη τον φωτισμένο χαρακτήρα του Αρχιεπισκόπου Αμερικής Δημητρίου, σημειώνω πως εκήρυξε το έτος 2016 ως το «ορθόδοξο έτος της ιεραποστολής,» στο οποίο ελπίζω να βρώ κάποιο τρόπο να συμμετάσχω και εγώ.
Το μεγάλο μήνυμα, λοιπόν, είναι ότι έχουμε την εντολή του Διδασκάλου της Ναζαρέτ να είμαστε όλοι ιεραπόστολοι. Η ιεραποστολή δεν είναι πολυτέλεια, ή μία επιλογή κατά βούληση, είναι μια εντολή του Διδασκάλου. Είναι, νομίζω, ουσιαστικό στοιχείο της χριστιανικής ταυτότητας. Για να είσαι χριστιανός πρέπει να μεταφέρεις το μήνυμα και στους άλλους, όπως το είπε ο Χριστός: «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς .... και διδάσκοντας αυτούς πάντα όσα ενετειλάμην ημίν». Και είπε ακόμη: «ως ο πατήρ απέσταλκέ με, ούτω και εγώ αποστέλλω υμάς». Αυτό το μήνυμα που απευθύνεται σε όλλους τους Χριστιανούς, τη πήραμε έντονα μέσα απ΄την εμπειρία της 10ετίας του 1940 και 1950 όταν την κάναμε πράξη στην «εσωτερική» (δηλαδή μέσα στον Ελλαδικό χώρο, τότε), ιεραποστολή, όταν πηγαίναμε σε εξορμήσεις ακόμη και με ανοιχτά φορτηγά αυτοκίνητα, μέσα στο κρύο και τη βροχή, στα διάφορα χωριά του Πηλίου και της όλης Θεσσαλίας, και προσπαθούσαμε να προσελκύσουμε ανθρώπους στην εκκλησία. Διότι εκείνοι που είναι κατ’ όνομα χριστιανοί, δεν είναι κατ΄ ανάγκη ουσιαστικά μέλη της εκκλησίας και της κοινωνίας των πιστών. Γι’ αυτό προσπαθούσαμε να τους φέρουμε κοντά μας, με τα σκετς, που παίζαμε, με τα θεατρικά έργα, τις ομιλίες, τα τραγούδια μας, τα παιχνίδια μας, κ.τ.λ. Μάλιστα πηγαίναμε και έξω από το Βόλο, στην Κοζάνη π.χ., όταν ευρίσκετο εκεί ο π. Απόστολος Παπακωνσταντίνου, ο μετέπειτα μητροπολίτης Ζακύνθου και έπειτα Κιλκισίου. Αυτό που πήραμε τότε υπήρξε γιά εμάς ένα πολύ ισχυρό μήνυμα. Ότι δηλαδή, είμαστε, προορισμένοι να είμαστε ιεραπόστολοι- όλοι μας, ανεξαιρέτως, ιεραπόστολοι.
Και εγώ έκανα αυτή την ενέργεια, όσο μπορούσα καλύτερα, μέσα στις δυνατότητές μου. Και το έκανα πάντα, είτε ήμουνα στη Μόσχα, στο Παρίσι, στο Λονδίνο, το Πεκίνο, το Τόκυο, είτε στην Ουάσιγκτον. Πάντα έλεγα στον εαυτό μου ότι έχω το καθήκον να μεταφέρω, τόσο με το λόγο αλλά, πιό πολύ και με τη συμπεριφορά μου και το ύφος μου στον γύρω κόσμο, το μήνυμα του Διδασκάλου της Ναζαρέτ. Καί πάντα συνηθίζω να το κάνω, όσο μπορώ καλύτερα-όχι πάντα επιτυχώς. Διότι και εγώ έχω τις πολλές ατέλειές μου, και πολλά σφάλματά, αλλά τα οποία αγωνίζομαι να υπερνικώ.
Αυτό, λοιπόν, είναι το τρίτο μεγάλο μάθημα που πήρα από την εποχή εκείνη και τα μηνύματα εκείνα διαμόρφωσαν τη ζωή μου και διαρκούν μαζί μου μέχρι σήμερα. Και λέω: Ωραία, έχω κάνει λάθη πολλά, και μάλιστα πολύ περισσότερα είναι τα λάθη μου από τις επιτυχίες μου -- και στον επιστημονικό και στον θρησκευτικό τομέα, πολύ περισσότερα είναι τα λάθη μου. Αλλά γενικώς, έκανα μια προσπάθεια, και μπορώ να πω αυτό που είπε και ο Απόστολος Παύλος: «τον αγώνα τον καλόν ηγώνισμαι, τον δρόμον τετέλεκα την πίστιν τετήρηκα». Θέλω να πω δηλ. ότι με πολλά σφάλματα, πολλές πτώσεις και πολλά αμαρτήματα, ετέλεσα την ιεραποστολική εντολή και, έτσι έχω, κατά κάποιον τρόπο, τη συνείδησή μου ήσυχη. Αυτά τα ολίγα ήθελα να πω και να με συγχωρείτε εάν πήρα περισσότερον απ΄ό,τι πρέπει χρόνο. Ο σκοπός μου ήταν να μεταφέρω, όσο πιό ειλικρινά γίνεται, τις εμπειρίες μου, από την εποχή εκείνη μέχρι σήμερα και πώς αυτές διαμόρφωσαν τη ζωή και την προσωπικότητά μου.
Σας ευχαριστώ γιά την υπομονή και καλωσύνη που είχατε να με ακούσετε.