ΛΥΚΕΙΟΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ ΒΟΛΟΥ (ΛΕΒ): Κιβωτός αστείρευτης δημιουργικότητας : ένας ζωντανός τοπικός φορέας στην υπηρεσία του νεότερου ελληνικού πολιτισμού
Το Λύκειο των Ελληνίδων, ως θεσμός, έκλεισε προ πολλού έναν αιώνα ζωής και ήδη επαναπροσδιορίζει τους στόχους του. Διαμορφώνει τη δράση του μπροστά στα νέα δεδομένα, σε μια δέσμη από καίριους τομείς, στον πολιτισμό, την κοινωνία, την εκπαίδευση. Και καθώς ήδη βαδίζουμε στην τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα θα περίμενε κανείς να αποτελεί μια κιβωτό μνήμης, πηγή έρευνας για την αποτίμηση της προσφοράς του. Όμως το Λύκειο, εκτός από παρακαταθήκη, εξακολουθεί να αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό, που με σύγχρονη ματιά αντιμετωπίζει τα αιτήματα του καιρού μας.
Σε όλη αυτή τη μακραίωνη διαδρομή, η τοπική κοινωνία παρακολουθεί με ενδιαφέρον και με θετική, πιστεύουμε, διάθεση το έργο του Λυκείου μας, αν κρίνουμε από την ενεργή ανταπόκριση του κόσμου σε κάθε μας βήμα. Σήμερα διευρυμένο, βαδίζει με αφοσίωση, χωρίς να λείπουν ποτέ και οι αστοχίες, στην αποστολή του, προσανατολισμένο στις θεμελιώδεις πολιτιστικές του αξίες. Που πάνω από όλα είναι η διατήρηση της ελληνικότητας και η διάδοση του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού.
Εκεί εδρεύει η λαϊκή παράδοση με όλα τα συνακόλουθά της. Σε αυτά οφείλουμε την αρμονική αλληλουχία των γενεών, οι οποίες μέσα από αυτήν ακριβώς την αδιάσπαστη ακολουθία, κατανοούν βαθιά την ιστορία και την πνευματικότητα, και διασφαλίζουν με τον καλύτερο τρόπο τη δημιουργία ενός πολιτιστικού μοντέλου. Του μοντέλου, που μέσα από τις ποικίλες, συνειδητές, ή συχνά, τις μη συνειδητές αντιστάσεις του, διαφοροποιείται από την ομογενοποίηση, που είναι το πρόβλημα της εποχής μας, έχοντας το ίδιο αυτό μοντέλο προσλάβει την δική του ιδιαίτερη φυσιογνωμία. Η συνεργασία των λαών και η αλληλεξάρτηση του ενός από τον άλλο στην υπηρεσία της ασύνορης παγκόσμιας κοινότητας, συνεπάγεται την αποδοχή και τον σεβασμό όλων αυτών των «πολιτιστικών μοντέλων». Προς αυτήν την πολύμορφη κατεύθυνση κινούνται οι φορείς που υπηρετούν το λαϊκό πολιτισμό και πρωτίστως το Λύκειο των Ελληνίδων.
Το Λύκειον των Ελληνίδων Βόλου προσφέρει αδιάλειπτα πλούσιο έργο στην πολιτιστική και εκπαιδευτική ζωή του Τόπου μας. Ιδρύθηκε το 1920, από μια παρέα μορφωμένων γυναικών σε μια εποχή μεγάλης οικονομικής, πνευματικής και κοινωνικής ανάπτυξης για τον Βόλο. Από τη δεκαετία του 1960 στράφηκε στην ελληνική παράδοση αναζωπυρώνοντας το ενδιαφέρον για το λαϊκό πολιτισμό. Η προσφορά του στην περιοχή μας κορυφώθηκε με τη δημιουργία της μοναδικής στη Μαγνησία Μουσειακής Συλλογής Παραδοσιακής Φορεσιάς από την πλούσια Ενδυματολογική Συλλογή του από όλες τις γεωγραφικές περιοχές της χώρας μας. Το Λύκειό μας στεγάζεται σε ένα διατηρητέο σπίτι με μουσειακό χαρακτήρα, από τα αντιπροσωπευτικότερα δείγματα αστικής κατοικίας του τέλους του 19ου αιώνα, όπου στην πόλη μας ανθούσε ο νεοκλασικισμός. Δυστυχώς, μας ανήκει μόνον ο όροφος.
Το 2010, το Λ.Ε.Β βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών σε αναγνώριση των ενενήντα, τότε, χρόνων προσφοράς και για την από ίδρυσή του εθελοντική βοήθειά του στις δύσκολες περιστάσεις των δύο μεγάλων πολέμων, για τη συνδρομή του στην εκπαιδευτική και κοινωνική αποκατάσταση των προσφύγων, για τη διατήρηση της ελληνικής παράδοσης με τις πυκνές εκδηλώσεις του και για τη προβολή της Ελλάδος στο εξωτερικό.
Από τότε, 104 χρόνια μετά την ίδρυσή του, με το έργο του αποτελεί το επιστέγασμα της γυναικείας και όχι μόνο ευρηματικότητας, του εθελοντισμού και ένα θερμοκήπιο προσπαθειών.
Θα σας παρουσιάσω εν τάχει τους σημαντικότερους άξονες της δράσης του.
Α. Τμήματα εκμάθησης ελληνικών χορών για παιδιά και ενήλικες
Φέτος το Λ.Ε.Β. συμπληρώνει 60 χρόνια από την ίδρυση της πρώτης χορευτικής του ομάδας (1965), που ήταν και η πρώτη προσπάθεια σύστασης χορευτικού συγκροτήματος στο Βόλο. Από τότε έως και σήμερα, χιλιάδες παιδιά, έφηβοι και ενήλικες διδάχτηκαν τους ελληνικούς χορούς, φόρεσαν παραδοσιακές φορεσιές από τη μεγάλη συλλογή της ιματιοθήκης του, χόρεψαν σε παραστάσεις και γλέντια και εκπροσώπησαν τον Βόλο και την Ελλάδα σε διεθνή φεστιβάλ χορού, αποσπώντας βραβεία και τιμητικές διακρίσεις. Πάνω απ' όλα βίωσαν τη μοναδική κατάκτηση της τέχνης του λαϊκού χορού μέσα από τα βήματα και τους ρυθμούς του, κατάκτηση που διασφαλίζει την πολιτιστική μας ταυτότητα. Σήμερα, με συσσωρευμένη εμπειρία, γνώση και υπευθυνότητα συνεχίζεται το εκπαιδευτικό αυτό έργο, στοχεύοντας στη διάσωση και την προστασία του χορού. Το μέτρο και η σεμνότητα της χορευτικής παράδοσης είναι δύο αρετές που ταυτίζονται απόλυτα με τις θέσεις μας για τη διδασκαλία του χορού σε πλήρη αντίθεση με την αδηφάγα ανάγκη για εντυπωσιασμό και φολκλόρ που απομακρύνει όλο και περισσότερα συγκροτήματα από το σκοπό της ύπαρξής τους. Εκτός από τα τμήματα του Βόλου, το 2010, δημιουργήσαμε τo Περιφερειακό τμήμα χορού Αλμυρού, στο πλαίσιο της εξακτίνωσης του έργου σε ολόκληρο το Ν. Μαγνησίας.
Β. Εργαστήρια παραδοσιακών τεχνών με κορωνίδα τον αργαλειό
Τα εκπαιδευτικά αυτά εργαστήρια αποτελούν μια σειρά από εξαιρετικές προτάσεις, που η αφετηρία τους εντάσσεται στο πρώτο ξεκίνημα του ΛΕΒ (1920) με τα εργαστήρια κεντητικής και ασπροκεντήματος. Έκτοτε, ακολούθησαν μια πολυκύμαντη διαδρομή και εξελίχθηκαν με το χρόνο σε μια κοιτίδα εκπαίδευσης και πολιτισμού, συμβάλλοντας σ’ ένα παραδοσιακό κλάδο της τοπικής παραγωγικής οικονομίας και αναδεικνύοντας την καλλιτεχνική ευαισθησία των γυναικών, αλλά και των ανδρών. Μετά την εκβιομηχάνιση τα εργαστήρια αυτά ατόνησαν. Από το 2008 όμως τα εργαστήρια αναβίωσαν με τμήματα υφαντικής, κεντητικής, πλεκτικής και κοπτικής-ραπτικής.
Τα μαθήματα των παραπάνω εργαστηρίων, στεγάζονται σε εκμισθωμένο χώρο πλήρως εξοπλισμένο, και η εκπαίδευση, η οποία γίνεται από εξαιρετικές εκπαιδεύτριες, εμπλουτίζεται με διαδραστικές δράσεις, θεματικά σεμινάρια και μικρές εκθέσεις. Κορυφαία στιγμή υπήρξε η φιλοτέχνηση της Χάρτας που τύπωσε ο Ρήγας στη Βιέννη το 1796, η οποία κεντήθηκε σε φυσικό μέγεθος 4 τ.μ. με λεπτεπίλεπτες βελονιές, αποδίδοντας με απόλυτη πιστότητα το κορυφαίο αυτό έργο του ελληνικού διαφωτισμού που αποτύπωνε την προσδοκία της Επανάστασης. Η Χάρτα, θα θυμάστε στην επέτειο για τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης εκτέθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου για αρκετούς μήνες, στη συνέχεια ταξίδεψεε στην Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης ως επετειακό έκθεμα, στο Ζάππειο Μέγαρο, στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης της Αγγελικής Χατζημιχάλη στην Αθήνα και σήμερα κοσμεί το Προεδρικό Μέγαρο, όπου θα βρίσκεται για πάνταί.
Γ. Μουσειοπαιδαγωγικά εκπαιδευτικά προγράμματα -ψυχαγωγικά και βιωματικά εργαστήρια Στα τελευταία δεκαπέντε χρόνια εκπονήσαμε και λειτουργούμε δεκατρία μουσειοπαιδαγωγικά εκπαιδευτικά προγράμματα, με άξονα τη νεότερη πολιτιστική κληρονομιά για μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αλλά και ομάδες ενηλίκων: «Ηρωίδες με φουστανέλα αντρίκια»», «Έτσι πολεμήσαμε», «Δες την τροφή με άλλο μάτι», «Ο δάσκαλός μου/η δασκάλα μου κι εγώ». «Εκπαιδευτικοί περίπατοι: γλυπτά με φόντο τη θάλασσα». «Κλώθοντας…και υφαίνοντας», «Ο ΤΟΠΟΣ ΜΟΥ: Νεοκλασικά κτίρια του Βόλου», «Οι παραδοσιακές φορεσιές της Μαγνησίας», «Μουσεία: ένας κόσμος για εξερεύνηση!» είναι μερικά από τα πάγια αυτά προγράμματα μαζί με μια σειρά με άλλα με επίκαιρο χαρακτήρα γύρω από την παράδοση των Χριστουγέννων, του Πάσχα, της ελληνικής Αποκριάς κ.ά.
Δ. Φιλολογικό Τμήμα α) Μαθήματα ελληνικού πολιτισμού: Τα τελευταία δέκα χρόνια, υλοποιούμε έναν εκπαιδευτικό κύκλο με δωρεάν διδασκαλία μαθημάτων ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού σε γυναίκες ομογενείς και αλλοδαπές, μετανάστριες και πρόσφυγες. Στόχος είναι οι εκπαιδευόμενες να αποκτήσουν τις γλωσσικές δεξιότητες, τις πρακτικές κοινωνικές και διαπολιτισμικές ικανότητες ώστε να συμβάλουμε στην ενδυνάμωση των γυναικών αυτών που ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Η δράση εστιάζεται στην προϊστορία του ΛΕΒ με τον τομέα της εκπαίδευσης των απόρων αγραμμάτων μητέρων και συγκεκριμένα τα Κυριακά Σχολεία, τις Εσπερινές Σχολές απόρων Μητέρων – και άλλες παρεμφερείς δράσεις που τέθηκαν στην πρώτη γραμμή από το ξεκίνημα της λειτουργίας του λυκειακού θεσμού. Τα μαθήματα, που διδάσκονται από καταξιωμένους εκπαιδευτικούς, πραγματοποιούνται σε αίθουσες του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
β) Λέσχη Ανάγνωσης: Διαθέτουμε δυο ομάδες βιβλίου. Πλαισιώνονται από σημαντικό αριθμό μελών, γεγονός που δηλώνει τη χρησιμότητα του σκοπού. Οι συμμετέχοντες μελετούν τα θέματα του βιβλίου που επιλέγουν, και στη συνέχεια αναλαμβάνουν την επεξεργασία και παρουσίαση ορισμένων θεμάτων έτσι ώστε να υπάρχει όσμωση και ανταλλαγή απόψεων στη συζήτηση. Συχνά τις παρουσιάσεις συνοδεύουν και παράλληλες δράσεις, τις οποίες τα μέλη με συνοχή και συντροφικότητα μετατρέπουν σε δημιουργικές βιωματικές εμπειρίες.
Ε. Πέραν αυτών, οργανώνουμε εκθέσεις με πανελλήνια εμβέλειας, παράδειγμα η μεγάλη έκθεση - αφιέρωμα στο μεγάλο λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο που εκτέθηκε σε μεγάλα μουσεία της χώρας, βιβλιοπαρουσιάσεις, εκπαιδευτικές εκδρομές, επιστημονικές συναντήσεις, μουσικά και τιμητικά αφιερώματα και άλλα πολιτιστικά γεγονότα για ζητήματα του ενδιαφέροντός μας, συμβάλλοντας στην πολιτιστική ζωή της πόλης. Τελευταία, συστήσαμε και θεατρική ομάδα, κορυφαία στιγμή της οποίας ήταν η διασκευή του έργου του λαογράφου Γιώργου Θωμά, «τα ευτράπελα του Πηλίου» με την τοπική ντοπιολαλιά και «Μια Λυγερή ακούστηκε» μια μουσικοθεατρική παραγωγή μας –αφιέρωμα στην κακοποίηση της γυναίκας, ένα κοινωνικό επίκαιρο καυτό θέμα. Βεβαίως κατά καιρούς προβαίνουμε και σε κάποιες εκδόσεις, αντίστοιχες με τα ενδιαφέροντά μας και εφόσον εξασφαλίσουμε τις αναγκαίες χορηγίες. Στο σημείο αυτό, να τονίσω πόσο σπουδαία είναι η συμβολή μελών του Κοινού των Μαγνήτων, είτε ως τακτικά μέλη του σωματείου μας, όπως οι κυρίες Σ. Ζαφραντζά, Κ. Αλεξίου, Θ. Τζιβέλη, οι κύριοι Γ.και Σ. Πετρόχειλος είτε ως έκτακτοι χορηγοί μας, όπως η περίπτωση του κ. Α. Γκρέκα στην έκδοσή μας για την Τασούλα Γυφτογιάννη και βεβαίως η τακτική ενίσχυση του ομότιμου καθηγητή του Πολυτεχνείου της Ζυρίχης κ. Γ. Γκέκου, τον οποίο ανακηρύξαμε μεγάλο ευεργέτη.
Κοντολογίς, πιστεύουμε ότι το πεδίο του λαϊκού πολιτισμού αποτελεί ένα προνομιακό πεδίο έρευνας όχι μόνο για τον επιστήμονα αλλά για τον καθένα σκεπτόμενο πολίτη, που νοιάζεται για το μοντέλο που περιέγραψα νωρίτερα και μιας λαϊκότροπης δυναμικής, που μπορεί να προκαλέσει κοινωνικές αλλαγές. Μπορούμε συνεπώς να σκύψουμε πάλι, πάνω στην παράδοση και να αναδείξουμε σπουδαίες παραμέτρους της λαϊκής κουλτούρας, αυτές που συχνά η ελίτ του πνεύματος παραβλέπει, γιατί συνήθως επικεντρώνεται στο σύστημα. Έτσι και αλλιώς υπάρχει μια αυθόρμητη δημιουργικότητα που χαρακτηρίζει τη δράση του καθημερινού ανθρώπου και μια δυναμική που εκδηλώνεται μέσα από τις πολιτισμικές εκφράσεις και τη λαϊκή τέχνη. Τη λαϊκή τέχνη, η οποία μπορεί να γίνει επαναστατική και να προκαλέσει όχι μόνο μεταμορφώσεις στο δημόσιο χώρο αλλά να γίνει όχημα αναπτυξιακό. Σας ευχαριστώ πολύ, είναι χαρά και τιμή μου που είμαι επίτιμο μέλος του Κοινού των Μαγνήτων.
Μαρία Κ. Σπανού
Φωτογραφίες εκδήλωσης.
