Δράσεις 2014

«Από τη Γη στη Σελήνη»
(Περίληψη της εισήγησης του Δρ. Χ.Θ. Ξενάκη)

Το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα σηματοδότησε μια έκρηξη τόσο στις Φυσικές Επιστήμες όσο και στην Τεχνολογία. Ταυτόχρονα η βιομηχανική επανάσταση όδευε προς το ζενίθ της καμπύλης της, ενώ κυοφορούνταν συνεχώς νέες ιδέες στη φιλοσοφία, στην τέχνη, στην οικονομία, στον κοινωνικό τρόπο ζωής και ανάπτυξης, στις αναζητήσεις γενικότερα! Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, τα έργα επιστημονικής φαντασίας του Ιουλίου Βερν βρήκαν πρόσφορο έδαφος ν’ ανθήσουν.
Ξεκινώντας με το έργο του «Από τη Γη στη Σελήνη» το 1865 οδήγησε τα όνειρα και τη φαντασία των αστών και κυρίως των νέων σε άγνωστα πεδία γνώσης, σε πρωτόγνωρες καταστάσεις συναισθηματικής φόρτισης, σε αληθινά ή αληθοφανή προβλήματα που ζητούσαν επίλυση.
Στο έργο του «Από τη Γη στη Σελήνη», στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, στη Βαλτιμόρη των ΗΠΑ, λίγα χρόνια μετά τον εμφύλιο, προτείνεται από τον πρόεδρο του «Τηλεβολικού Συλλόγου» η κατασκευή και η προώθηση ενός βλήματος με στόχο τη Σελήνη! Το εγχείρημα μεγαλεπήβολο και πρωτάκουστο. Υπάρχει όμως ενθουσιασμός, πρωτότυπες προτάσεις και απεριόριστη θέληση. Ταυτόχρονα συνυπάρχουν τα προβλήματα, οι αντιθέσεις και οι αντιπαραθέσεις.
Με πρόσχημα τη χρηματοδότηση του προγράμματος, το εγχείρημα γίνεται γνωστό και στην Ευρώπη, η οποία συμμετέχει όχι μόνο οικονομικά αλλά και με πιο τολμηρές ιδέες. Ο Γάλλος Μισέλ Αρντάν, πηγαίνοντας στη Βαλτιμόρη, προτείνει μια επανδρωμένη πτήση στη Σελήνη (!) με επιβάτες τον πρόεδρο του «Τηλεβολικού Συλλόγου», τον πλοίαρχο Νίκολ και τον ίδιο. Τα τεχνολογικά προβλήματα πολλαπλασιάζονται, για όλα όμως υπάρχουν λύσεις και η εκτόξευση είναι επιτυχής. Το όλο εγχείρημα ολοκληρώνεται με το δεύτερο βιβλίο που γράφει λίγο αργότερα με τίτλο «Γύρω από τη Σελήνη». Ο Βερν είναι τέκνο της εποχής του, τέκνο του επιστημονισμού και της ουτοπίας. Οι μηχανές του, αληθοφανείς ίσως παρά ρεαλιστικές, αποτελούν οχήματα ονείρων για τους νέους και τους αστούς.
Ο Βερν ενέπνευσε και τους μεγάλους πρωτοπόρους της πυραυλικής τεχνολογίας του 20ου αιώνα, Κονσταντίν Τσιολκόφσκι, Χέρμαν Όμπερθ και Ρόμπερτ Γκόνταρντ.
Ο Φρανκ Μπόρμαν, ο αστροναύτης του «Apollo-8», που υλοποίησε το ταξίδι από τη Γη στη Σελήνη με ακρίβεια και ρεαλισμό, έγραφε, δύο μήνες μετά την επιστροφή του στη Γη, στο δισέγγονο του Ιουλίου Βερν, τον Ιωάννη – Ιούλιο Βερν, ότι ο πρόγονός του «…δεν φαντάσθηκε απλώς τι είδους άθλοι ήταν κατορθωτοί από τον άνθρωπο, αλλά και το πώς ακριβώς θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν, μέχρι και τις μικρότερες λεπτομέρειες… επομένως (ο Ιούλιος Βερν) αποτελεί έναν από τους μεγάλους πρωτοπόρους της διαστημικής εποχής».

Ταξίδι στη Σελήνη ( 1902).
ταινία επιστημονικής φαντασίας του Ζωρζ Μελιές Η ταινία, διάρκειας 16 λεπτών περίπου, θα προβληθεί με την επιμέλεια του κ. Ευσταθίου Ζαφραντζά, μέλους του Δ.Σ. της Εταιρείας Αστρονομίας και Διαστήματος τη Δευτέρα 28 Ιουλίου το βράδυ, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου, στο πλαίσιο του Αφιερώματος στον Ιούλιο Βερν.

Το πλούσιο συγγραφικό έργο του Ιουλίου Βερν υπήρξε αστείρευτη πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία κινηματογραφικών ταινιών. Ο Ζωρζ Μελιές, Georges Méliès (1861-1938) ήταν ο πρώτος κινηματογραφιστής που εμπνεύστηκε από τον Ιούλιο Βερν. Το φαντασμαγορικό « Ταξίδι στη Σελήνη» (1902), ταινία διάρκειας 16 λεπτών, έργο - σταθμός για την εξέλιξη του κινηματογράφου φαντασίας, εμπνεύστηκε από δύο έργα του Βερν, τα Από τη Γη στη Σελήνη , Γύρω από τη Σελήνη, αλλά και από στο βιβλίο του Ζωρζ Γουέλς Οι Πρώτοι Άνθρωποι στη Σελήνη.
Η ταινία γυρίστηκε το 1902 και θεωρείται ως ένα πραγματικό μνημείο για τον παγκόσμιο κινηματογράφο καθ ότι είναι η πρώτη ταινία επιστημονικής φαντασίας που γυρίστηκε ως μια νέα μορφή τέχνης και όχι απλά ως μια τεχνική.
Το σενάριο της ταινίας είναι το ακόλουθο:
Σε ένα επιστημονικό συνέδριο, ο καθηγητής Barbenfouillis (ο ίδιος ο Ζωρζ Μελιές) προσπαθεί να πείσει τους αστρονόμους συναδέλφους του να συμμετάσχουν σε ένα παράτολμο ταξίδι στο φεγγάρι, μέσα σε ένα διαστημόπλοιο σε σχήμα οβίδας. Κάποιοι τον κοροϊδεύουν, αλλά τελικά 5 από αυτούς δέχονται.
Με την ομάδα τους, φτιάχνουν ένα διαστημόπλοιο - κάψουλα που θα τους οδηγήσει στον προορισμό τους και φορούν τις διαστημικές στολές τους. . Αφού αποδέχονται με χαρά τις επευφημίες του πλήθους, εκτοξεύονται μέσα από ένα τεράστιο κανόνι και προσγειώνονται στο μάτι του φεγγαριού. Εντυπωσιασμένοι από τα καινούρια τοπία που συναντούν εκεί, απολαμβάνουν τη θέα της γης από τη σελήνη. Όμως, ο πλανήτης Κρόνος με τη θεά της σελήνης Φοίβη και τα αστέρια ρίχνουν χιόνι στους εισβολείς οι οποίοι για να προστατευτούν μπαίνουν μέσα σε ένα κρατήρα γεμάτο τεράστια μανιτάρια. Θα ανακαλύψουν ένα λαό, τους Σεληνίτες, τα περίεργα πλάσματα που κατοικούν στη σελήνη, οι οποίοι τους αιχμαλωτίζουν και τους οδηγούν στο βασιλιά τους. Με ευκολία, σκοτώνουν το βασιλιά, που κάθεται σε έναν εκπληκτικό θρόνο που περιβάλλεται από ζωντανά αστέρια, και τρέχουν να σωθούν.
Μπαίνουν γρήγορα μέσα στην κάψουλα και χάρη στην αυτοθυσία του αρχηγού τους πέφτουν από την άκρη του φεγγαριού σε κάποιο ωκεανό της γης. Αναδύονται στην επιφάνεια εξαιτίας του αέρα που διατηρεί η κάψουλα στο εσωτερικό της και από εκεί τους περιμαζεύει ένα πλοίο. Τελικά φτάνουν στη πατρίδα τους όπου και τους υποδέχονται με τιμές ήρωα.
Ο Ζωρζ Μελιές έγραψε το σενάριο, σχεδίασε τα σκηνικά και τα κοστούμια, έκανε τη φωτογραφία και την παραγωγή, πρωταγωνίστησε και σκηνοθέτησε αυτό το πρωτοποριακό για την εποχή του αριστούργημα. Κόστισε το τεράστιο για τη τότε εποχή ποσό των 10.000 φράγκων και γνώρισε πρωτοφανή επιτυχία.
Ο πρωτοπόρος Ζωρζ Μελιές
Ο Ζωρζ Μελιές γεννήθηκε το 1861. Ο πατέρας του ήταν υποδηματοποιός στο Παρίσι. Εργάστηκε ως ταχυδακτυλουργός και μάγος στο θέατρο Ρομπέρ Χουντίν. Οι παραστάσεις που έδινε εκεί θα αποτελούσαν πολύτιμη εμπειρία στο μέλλον για την κινηματογραφική του πορεία. Το σινεμά δεν χρησίμευε μόνο για την καταγραφή της πραγματικότητας, αλλά και εκείνον του θεάματος, της περιπέτειας. Το 1896 ξεκίνησε να γυρίζει τις δικές του ταινίες, στις οποίες αναλάμβανε πολλαπλούς ρόλους: παραγωγού, σκηνοθέτη, ηθοποιού, σκηνογράφου. Ο Μελιές έχτισε ένα ειδικό στούντιο (ένα από τα καλύτερα της εποχής του), το οποίο διέθετε τζαμαρίες σαν θερμοκήπιο.
Οι ταινίες του «ντύνονταν» με πολύπλοκα σκηνικά και κοστούμια, με τη βοήθεια των οποίων έφτιαχνε τους φανταστικούς του κόσμους, μέσα από τους οποίους ευελπιστούσε να βοηθήσει το κοινό να ξεφύγει από την δυσάρεστη πραγματικότητα.. Υπ’ αυτή την έννοια ήταν και από τους πρώτους που κατάλαβαν την πραγματική δύναμη του κινηματογράφου ως φορέα ψευδαισθήσεων, ως μέσο μαζικής ψυχαγωγίας. Η δυνατότητα της «απόδρασης» από την πραγματικότητα υπήρξε σημαντική στο σινεμά του Μελιές. Στα έργα του οι θεατές μεταπηδούσαν από την πραγματικότητα στον κόσμο της φαντασίας . Με τη μορφή δηλαδή που υπάρχει το σινεμά μέχρι σήμερα.
Ο Ζωρζ Μελιές εισήγαγε, επίσης, τεχνικές οπτικών εφέ. Για πρώτη φορά πρόβαλε έγχρωμες ταινίες, χρωματίζοντας τα κινηματογραφικά καρέ με το χέρι, χρησιμοποίησε διπλοτυπίες, μικρά τρυκ για να μαγέψει τους θεατές των ταινιών του. Γελοιογράφος, ζωγράφος, σχεδιαστής, ο Μελιές άφησε στους μεταγενέστερους μια πολύτιμη κληρονομιά.
Το "Ταξίδι στη Σελήνη" θεωρείται η καλύτερή του ταινία, αλλά και κάτι πολύ παραπάνω : ένα κομμάτι της ιστορίας του παγκόσμιου σινεμά, ανεκτίμητης αξίας για την εξέλιξη του μέσου στον 20ο αιώνα.
Η έγχρωμη έκδοση της ταινίας Ταξίδι στη Σελήνη
Πριν από 20 χρόνια περίπου βρέθηκε στη Βαρκελώνη το 1993, αλλά με πολλές φθορές η ταινία σε έγχρωμη έκδοση, που θεωρείτο χαμένη. Ο ίδιος ο Ζωρζ μελιές την είχε επιχρωματίσει με το χέρι . Το 2010, η Lobster Films, το Ίδρυμα για τον κινηματογράφο Groupama Gan και το Ίδρυμα Technicolor για την κινηματογραφική κληρονομιά ανέλαβαν από κοινού ένα πολύ δαπανηρό εγχείρημα, την χρωματική αποκατάσταση της ταινίας, συνολικού κόστους περίπου 400 000 ευρώ.
Σχεδόν ένας χρόνος δουλειάς χρειάστηκε για την αποκατάσταση τη ταινίας του 1902 . Αυτή η αποκατεστημένη επιχρωματισμένη εκδοχή της ταινίας παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις Κάννες το 2011.

«Ροβήρος ο Κατακτητής» του Ιουλίου Βερν

Διονύσης Βαβουγυιός, Φυσικός, Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Σύντομη Περίληψη
Στο έργο του αυτό ένα από τα πιο αγαπημένα έργα των παιδικών και όχι μόνον χρόνων μου ο Ιούλιος Βερν θέτει ένα διττό ερώτημα

• που μπορεί να φτάσει ένας επιστήμονας αν πείσει για την αξία της ανακάλυψης του και
• πόσο έτοιμη είναι η κοινωνία να δεχθεί μια νέα ανακάλυψη που ανατρέπει την κατεστημένη επιστημονική άποψη.
Τα αποσπάσματα που θα παρατεθούν θα προσπαθήσουν να αναδείξουν αυτές τις δυό ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες πτυχές του έργου.

Αντώνης Γκρέκας

Το "χειρόγραφο του Ιάσονα" (όρος που δόθηκε από το Κοινόν των Μαγνήτων) διατηρείται στο κέντρο ερευνών Ιουλίου Βερν της Δημοτικής βιβλιοθήκης της Νάντης Γαλλίας.
Πρόκειται γιά ένα κεφάλαιο που είχε γραφεί από τον Ιούλιο Βερν ως αρχή του πρώτου τόμου της τριλογίας "Ανακαλύπτοντας τη Γη" και ήταν αφιερωμένο στους πρώτους εξερευνητές.

Το κεφάλαιο έμεινε ανέκδοτο μέχρι τον οκτώβριο 2013 οπότε δημοσιεύτηκε ολόκληρο στο περιοδικό "Πλανήτης Ιούλιος Βερν" που εκδίδει ο Δήμος της Νάντης. Δεν ξέρουμε ότι δεν εκδόθηκε λόγω των περικοπών του εκδότη Ετζέλ ή αν ήταν επιλογή του ιδίου του Βερν.

Η ιδιαιτερότητα του αποσπάσματος είναι το ό,τι ο Βερν παραμερίζει τις επιστημονικές γνώσεις και εισάγει στην χρονολογία των μεγάλων ταξιδίων στοιχεία της παράδοσης, της χριστιανικής θρησκείας και της μυθολογίας.

Ο Αδάμ παρουσιάζεται ως ο πρώτος ταξιδιώτης, που διωγμένος από τον Παράδεισο και βρισκόμενος σ'ένα εχθρικό περιβάλλον γίνεται το πρότυπο των Ροβινσόνων.

Ο δεύτερος ταξιδιώτης είναι ο Μωϋσής του οποίου η Βίβλος χαρακτηρίζεται ως το πρώτο ιστορικό έργο.
Ο Βερν όντας ενάντιος στη θεωρία του Δαρβίνου εισάγει θεληματικά "γεγονότα" που περιγράφονται στη Γένεση.

Ο Όμηρος παρουσιάζεται όχι μόνον ως μεγάλος ποιητής αλλά και ως μέγας ιστορικός, ενώ η Ιλιάδα και η Οδύσσεια χαρακτηρίζονται ως "Εγκυκλοπαίδεια".
Ακόμη ο Όμηρος παίρνει τον τίτλο του πρώτου γεωγράφου χάρις στον χάρτη της ασπίδας του Αχιλλέα που περιγράφει λεπτομερώς στην Ιλιάδα.

Τέλος περιγράφονται οι περιπέτειες του δικού μας Ιάσονα με το πιό τυχοδιωκτικό πνεύμα, και όπως λέει ο Βερν,"περιπέτειες που ίσως νάταν γέννημα της φαντασίας των ποιητών".