4ο Συνέδριο Αποδήμων Μαγνήτων

Εκτύπωση

Παρεμβάσεις μελών του Κοινού των Μαγνήτων

009 2012 EKE

6 Αυγούστου 2012, Δημαρχείο Βόλου

 

«Σκέψεις για την τουριστική-αθλητική αξιοποίηση στη Μαγνησία»

Γεώργιος Πετρόχειλος, Καθ. Οικονομίας

Γίνονται ορισμένες υποδείξεις για την καλύτερη αξιοποίηση της υπάρχουσας πολιτιστικής-αθλητικής-τουριστικής υποδομής στην ευρύτερη περιοχή του Βόλου, με την μεγαλύτερη χρήση του αεροδρομίου Νέας Αγχιάλου και ενδεχόμενες προσθήκες άλλων εγκαταστάσεων. Επίσης τονίζεται η αναγκαία αναβάθμιση της όψης της πόλης.


«Δύο επιτυχημένα παραδείγματα θεματικών πάρκων στη Γαλλία»

Αντώνης Γκρέκας, Δρ. Ναυπηγός, Μηχανικός

Το πάρκο του Puy du fou στο νομό της Βαντέ γεννήθηκε το 1978 με τις ενέργειες του τότε εκλεγμένου νομάρχη.

Η ιδέα ήταν να παρουσιαστούν ορισμένες πτυχές της ιστορίας του τόπου μέσω ενός υπερθεάματος.
Κλειδί στην επιτυχία του πάρκου ήταν το ότι οι βασικοί καλλιτέχνες ήταν όλοι ντόπιοι και εθελοντές.
Το ίδιο μοντέλλο συνεχίζει με επιτυχία σήμερα όχι μόνο το υπερθέαμα αλλά και διάφορες άλλες ατραξιόν.
Δείγμα της καλής οργάνωσης και του μανάτζμεντ είναι οτι το πάρκο διαθέτει πιά τα δικά του σχολεία γιά να προετοιμάζει τους εθελοντές και τα ατελιέ που δημιουργούν τα ενδύματα. Δημιουργήθηκαν έτσι εκατοντάδες θέσεις εργασίας.

Το πάρκο Les Machines de l'Ile στη Νάντη άρχισε δειλά φτιάχνοντας όμορφες και καλλιτεχνικές μηχανές εμπνευσμένες από τα έργα του Ιουλίου Βέρν. Οι μηχανές που αντιπροσωπεύουν σχεδόν όλες ζώα αυξάνονται και πληθύνονται κάθε χρόνο.
Χωρίς νάναι ο πρώτος σκοπός, το πάρκο αυτό έγινε τελικά ένα σύμβολο της πόλης της Νάντης, ο κόσμος έρχεται απ'όλη τη Γαλλία και το εξωτερικό να δεί και να παίξει με τα φανταστικά ζώα.

Κλειδί εδώ ήταν η θέληση του δημαρχείου, αυτό όμως που έδεσε τα πράγματα και δημιούργησε τη φήμη είναι η ποιότητα και η πρωτοτυπία των μηχανών.

Ξεκινώντας από αυτού του είδους τις ιδέες βλέπουμε πως μπορούμε σταδιακά να ονειρευτούμε ένα θεματικό πάρκο και στη Μαγνησία.

Οι χώροι δεν λείπουν : περίχωρα του Βόλου και του Παγασητικού, η λίμνη Κάρλα...
Η ιστορία μας, η μυθολογία μας είναι γεμάτες από όμορφες και δυναμικές θεματικές : η Αργοναυτική Εκστρατεία και οι Κένταυροι βέβαια, ο Τάλως το μυθικό ρομπότ, η μηχανουργική πορεία του Βόλου κτλ.


"Περιπατητικές Διαδρομές: Η Εμπειρία Της Ελβετίας"

Αχιλλέας Παπαρσένος, Σύμβουλος Τύπου και Επικοινωνίας

Οταν μου ζητήθηκε να συνεισφέρω στη συζήτηση για την τουριστική ανάπτυξη της Μαγνησίας, έπρεπε να προσδιορίσω το brand name της περιοχής , δηλ ποιά είνα τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της , η μοναδικότητα της , που θα την έκαναν ελκυστική στον ξένο τουρίστα , ώστε να την προτιμήσει από μία άλλη περιοχή , πολύ γνωστότερη στο εξωτερικό.

Κατέληξα ότι η φυσική ομορφιά τον Πηλίου και των ακτών του Παγασητικού, ο συνδυασμός βουνού και Θάλασσας , η γειτνίαση με τα νησιά των Σποράδων, η μυθολογία των Κενταύρων και της Αργοναυτικής Εκστρατείας, οι αρχαιολογικοί χώροι τον Σέσκλού και τον Διμηνίου προσφέρουν ισχυρά πλεονεκτήματα για την ανάπτύξη ενός niche τουρισμού, που είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένος σε πολλές χώρες , όπως η Ελβετία. Πρόκειται για τον τουρισμο της πεζοπορίας και ορειβασίας, το hiking, που προσελκύει πολίτες υψηλού εισοδηματικού και μορφωτικού επιπέδου, προσφέροντας τους την ευκαιρία να γνωρίσούν τις φυσικές ομορφιές μιάς περιοχής, τον πολιτισμό, την γαστρονομία και τα τοπικά προιόντα της.

Αυτοί οι στόχοι μπορούν να επιτευχθούν με ένα επαγγελματικά σχεδιασμένο πρόγραμμα πεζοπορίας, που Θα συνδέει διάφορα αξιοθέατα της ευρύτερης περιοχής , για χρονική διάρκεια που 8α κυμαίνεται από 7-10 ημέρες. Ενδεχομένως να παραβιάζω ανοιχτές Θύρες και να λειτουργούν ήδη τέτοια προγράμματα στην περιοχή της Μαγνησίας , αλλά το ζητούμενο είναι να καθιερωθεί η περιοχή ως προνομιακός προορισμός τον Θεματικού αυτού τουρισμού στο εξωτερικό. Ενα τυπικό πρόγραμμα θα περιελάμβανε επίσκεψη σε αρχαιολογικούς χώρούς, γραφικά χωριά , εκκλησίες και μοναστήρια, ωραίες παραλίες ( ανάλογα με την εποχή τον έτους με τη δυνατότητα ιστιοπλοίας για όσους ενδιαφέρονται) , γεύση παραδοσικών φαγητών και τοπικών προιόντων , μαθήματα τοπικής μαγειρικής , επίδειξη τοπικών γεωργικών δραστηριοτήτων ( όπως ελαιουργία ) και παρακολούθηση πολιτιστικών εκδηλώσεων. Υπάρχει ήδη η προεργασία με τα “Μονοπάτια τον Πηλίου” και ένα καλό βιβλίο , “Οδηγός Πηλίου για Περιπατητές” του Νίκου Χαράτση. Οι αρμόδιοι μπορούν να σχεδιάσουν διάφορα στοχευμένα προγράμματα , που θα ικανοποιούν ποικίλες ανάγκες των επισκεπτών , αλλά ταυτόχρονα Θα αναδεικνύουν τη μοναδικότητα της περιοχής.

Πολλά τέτοια προγράμματα εφαρμόζονται στην Ελβετία, από τουριστικά γραφεία που εξειδικεύονται στην μορφή αυτή τον εναλλακτικού τουρισμού, όπως το Baumeler Τrανe1, με έδρα τη Λουκέρνη. Με την καθοδήγηση πολυγλώττων οδηγών/ξεναγών προσφέρεται μία ποικιλία διαδρομών, όπως π.χ “η πεζοπορία πόλεων” , όπου οι ενδιαφερόμενοι γνωρίζουν μία πόλη,για 2-3 μέρες , με κόστος που κυμαίνεται από 360-595 ελβετικά φράγκα, “η περιήγηση στα ελβετικά βουνά” διαρκείας 8 ημερών και κόστους 2,290 φρ, “η γαστρονομική ελβετική εμπειρία”, διαρκείας 5 ημερών και κόστους 2640 φρ. ,”η ελβετική περιπέτεια πεζοπορίας και σιδηροδρόμού”,διαρκείας 10 ημερών και κόστους 3100 φρ, “οι διαδρομές με ποδήλατο” διαρκείας 5-8 ημερών και κόστους 1280-2290 φρ, που περιλαμβάνουν και εξορμήσεις σε γειτονικές χώρες, όπως η Γερμανία, Αυστρία, Ιταλία και Γαλλία. Στο κόστος αυτό δεν περιλαμβάνεται η δαπάνη αεροπορικών και σιδηροδρομικών εισιτηρίων.Τα ξενοδοχεία που προσφέρονται είναι 3 κατ 4 αστέρων, το όριο των συμμετεχόντων δεν ξεπερνά τα 20 άτομα και η πεζοπορία συνήθως διαρκεί 5-6 ώρες ημερησίως.

Παρουσιάζει ενδιαφέρον ότι η ίδια εταιρεία οργανώνει προγράμματα πεζοπορίας και στην Ελλάδα, συνήθως τον Σεπτέμβριο και Οκτώβριο , διαρκείας 8-15 ημερών με κόστος που κυμαίνεται από 1600-2900 ελ.φρ , πχ στην Κρήτη, Σάμο, Θάσο, Λευκάδα , Κώ , αλλα και στην

Αλόννησο. Για την τελευταία προσφέρεται πρόγραμμα 12 ημερών το Σεπτέμβριο με κόστος 2490 ελ.φρ. Γιατί να μην περιλαμβάνεται και ο Βόλος/Πήλιο στις περιπατητικές αυτές διαδρομές?

Με οδηγό την ελβετική εμπειρία , για να φέρει αποτελέσματα ένα τέτοιο εγχείρημα απαιτείται σοβαρή οργάνωση και φερεγγυότητα.

  1. Χρειάζεται ένας πλήρως ενημερωμένος και ελκυστικός ιστότοπος, που Θα δίνει λεπτομερείς πληροφορίες για το συγκεκριμένο πρόγραμμα, την ιστορία της περιοχής και τα αξιοθέατα της„ οπωσδήποτε στην αγγλική κατ ενδεχομένως κατ σε άλλες γλώσσες. Νομίζω οτι σε όλους μας είναι γνωστή η σημασία του διαδικτύου στις τουριστικές επιλογές. Σήμερα ο τουρίστας καταφεύγει στη βοήθεια τον διαδικτύον για να επιλέξει τον προορισμό τον , να κλείσει αεροπορικό εισιτήριο, ξενοδοχείο, εστιατόρια,αντοκίνητο. Αρκεί μία γρήγορη πλοήγηση στους τστότοπονς διαφόρων μεγάλων και μικρών πόλεων τον εξωτερικού , για να αντλήσει κανείς χρήσιμες ιδέες για χρηστικές πληροφορίες , που απευθύνονται στον τουρίστα και παρουσιάζονται με ελκυστικό τρόπο. Στο you tube μπορεί να εντοπίσει κανείς εξνπνα βίντεο π.χ για την Κρήτη ή ακολουθώντας το παράδειγμα απο τη διαδικτνακή καμπάνια τον ΕΟΤ truegreece.org, Θα άξιζε να αναρτηθεί ένα βίντεο με τις θετικές εμπειρίες επισκεπτών στην περιοχή μας .
  2. Χρειάζεται να χρησιμοποιηθούν επαγγελματίες, πιστοποιημένοι συνοδοί/ξεναγοί, εξοικειωμένοι με την γεωγραφία, ιστορία, τοπικές παραδόσεις, τοπικά προιόντα, που να μιλούν καλά ξένες γλώσσες.
  3. Χρειάζεται να εξασφαλισθούν οι κατάλληλες υποδομές, όπως συγκοινωνίες για την εύκολη μεταφορά των επισκεπτών ( π.χ. να λειτουργεί το αεροδρόμιο Αγχιάλου και το Τρενάκι τον Πηλίού) και αξιοπρεπή ξενοδοχεία, που προσφέρουν τις αναγκαίες ανέσεις. Θυμάμαι ένα άρθρο στην Neue Zurcher Ζeitung από μια συντάκτρια της έγκυρης εφημερίδας της Ζυρίχης , που διέσχισε την Πελοπόννησο απο το βόρειο στο νότιο τμήμα της με όλα τα μέσα, τα πόδια, σιδηρόδρομο, λεωφορείο και ταξί. Ενώ οι εντυπώσεις της ήταν γενικά θετικές, προς μεγάλη απογοήτεύση της στο ξενοδοχείο, όπου κατάκοπη κατέλυσε ένα βράδυ δεν προσφερόταν πρωινό.
  4. Χρειάζεται να εκτυπωθούν λεπτομερείς χάρτες των διαδρομών, που να είναι διαθέσιμοι και στο διαδίκτυο. Ενας φίλος μου, που επιχείρησε πεζοπορία προ ετών στο Πήλιο , εγκατέλειψε την προσπάθεια , όταν οι χάρτες που είχε προμηθευθεί , τον οδήγησαν σε αδιέξοδο.
  5. Οι φορείς, ιδιωτικοί ή δημοτικοί, που Θα αναλάβουν την υλοποίηση τον προγράμματος χρειάζεται να συνεργασθούν με εξειδικευμένα ταξιδιωτικά γραφεία τον εξωτερικού. Αυτό όμως προνποθέτει επαγγελματισμό, σοβαρή οργάνωση και αξιοπιστία, χαρακτηριστικά που λείπουν απο την σημερινή διεθνή εικόνα της Ελλάδος στην περίοδο της κρίσης.
  6. Για την ανάδειξη και προβολή τον πεζοπορικού τουρισμού , πέραν της συμβολής τον διαδικτύου , χρήσιμη θα ήταν η παρουσίαση τού σε τουριστικές εκθέσεις τον εξωτερικού και η πρόσκληση εκπροσώπων εξειδικευμένων τουριστικών γραφείων καθώς και ταξιδιωτικών συντακτών σε fam trips , ώστε να διαπιστώσουν από πρώτο χέρι την αξία του προσφερόμενού προιόντος.

* Ο Αχιλλέας Παπαρσένος διετέλεσε Προϊστάμενος τον Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας της Ελλάδος στην Ουάσιγκτον, Λονδίνο, Μελβούρνη και Γενεύη.


«Τοπική λαϊκή παράδοση και τουρισμός: μια αμφίδρομη σχέση»

Μαίρη Μαργαρώνη, (Βέλγιο/Λιέγη) Φιλόλογος, Κοινωνική Ανθρωπολόγος, Ειδική Παιδαγωγός, Επιστημονική Συνεργάτιδα του Κέντρου Αντισημιτικών Ερευνών στο Βερολίνο

Εισαγωγικά
Η παρούσα εισήγηση εξετάζει την διαλεκτική σχέση της (τοπικής λαϊκής) παράδοσης με τον τουρισμό και τους τρόπους με τους οποίους το τοπικό διαπλέκεται με το υπερτοπικό, χρησιμοποιώντας ως μελέτη-περίπτωση την γειτονική Σκιάθο. Για την διεξαγωγή της έρευνας, χρησιμοποιήθηκαν βασικά μεθοδολογικά ερευνητικά εργαλεία της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, όπως η επιτόπια έρευνα με συμμετοχική παρατήρηση, που διεξαγόταν σε ολιγοήμερες διαμονές στο νησί κατά την τελευταία δεκαετία, και, κυρίως, συνεντεύξεις ημικατευθυνόμενης μορφής με 16 πληροφορητές-κλειδιά από την Σκιάθο (9 γυναίκες και 7 άντρες, ηλικίας 23 έως 31 ετών), που εργάζονται εποχιακά στον τουριστικό τομέα της Σκιάθου. Στις 16 αυτές συνεντεύξεις, που έλαβαν χώρα το καλοκαίρι του 2003 και την άνοιξη του 2007, προστέθηκαν άλλες 5 το καλοκαίρι του 2012 (3 γυναίκες και 2 άντρες, ηλικίας 26 έως 34 ετών), έτσι ώστε ο αφηγηματικός λόγος των πληροφορητών καλύπτει σχεδόν ολόκληρη την τελευταία δεκαετία, με έμφαση στην καθοριστική τομή την έναρξης της οικονομικής κρίσης σε τοπική, εθνική και ευρωπαϊκή κλίμακα.
Συγκεκριμένα, ο στόχος της έρευνας είναι ο εντοπισμός και η συζήτηση α) των κοινωνικών αλλαγών και του μετασχηματισμού της σκιαθίτικης τοπικής παράδοσης, που αφορούν ζητήματα εργασίας, οικογένειας, φύλου και θρησκευτικής ζωής, υπό την επίδραση του τουρισμού, και β) των τρόπων επαναπροσδιορισμού της τοπικής παράδοσης, μέσα από την εμπειρία του τουριστικού γίγνεσθαι.
Για σημαντική τουριστική περίοδο στην Σκιάθο, όπως και γενικότερα στην Ελλάδα, μπορεί να μιλήσει κανείς, με την έναρξη της δεκαετίας του 1980, όταν η κρατική πολιτική στράφηκε στην παροχή κινήτρων (επιχορηγήσεις, χαμηλότοκα και μακροπρόθεσμα δάνεια, φορολογικές διευκολύνσεις) στις ιδιωτικές επενδύσεις στον τουριστικό τομέα (Briassoulis, 1993: 285-301). Πιο πριν, γίνεται λόγος για προ-τουριστική περίοδο, ο αποχαιρετισμός της οποίας σηματοδότησε μια σειρά αλλαγών στον κοινωνικό και ευρύτερο πολιτισμικό τομέα. Οι αλλαγές αυτές, άμεσο αποτέλεσμα συνδιαλλαγών και αλληλεπιδράσεων του τοπικού με το υπερτοπικό, αφορούν κατά κύριο λόγο ζητήματα α) εργασίας, β) οικογένειας και φύλου και γ) θρησκευτικής ζωής.


1. Τουρισμός και κοινωνικές αλλαγές. Ο μετασχηματισμός της σκιαθίτικης τοπικής παράδοσης
1.1. Ζητήματα εργασίας: Από τα «παραδοσιακά» επαγγέλματα στον κόσμο των επιχειρήσεων
Σχετικά με τις κοινωνικές και πολιτισμικές αλλαγές στον χώρο της εργασίας, παρατηρεί κανείς την μεταστροφή από τον αγροτοκτηνοτροφικό και ναυτικό χαρακτήρα του νησιού, στην ανάπτυξη, κυρίως, μικρομεσαίων, οικογενειακών επιχειρήσεων. Πρόκειται για ενοικιαζόμενα δωμάτια, τα οποία, σταδιακά και με την άδεια του Ε.Ο.Τ., μετατράπηκαν σε ξενοδοχεία, γεγονός που άρχισε να εξαργυρώνεται, όχι μόνο με μεγαλύτερο κέρδος και οικονομικές απολαβές, αλλά, και με μεγαλύτερη κοινωνική αναγνώριση και αξία, στο εσωτερικό της τουριστικής κοινωνίας του νησιού. Πράγματι, σύμφωνα με τους Τσάρτα και Θανοπούλου (1995: 114-128), η αύξηση του τουρισμού στην Ελλάδα συνέβαλε στην αλλαγή των επαγγελματικών προτύπων, την οποία αντανακλά η ευρύτατα διαδεδομένη άποψη ότι τα τουριστικά επαγγέλματα είναι πολύ πιο αποδοτικά και προσοδοφόρα από τα παραδοσιακά αγροτικά, και ότι παρέχουν μεγαλύτερο κοινωνικό γόητρο. Η θετική αυτή στάση απέναντι στα τουριστικά επαγγέλματα, και, κυρίως, απέναντι στον κόσμο των τουριστικών επιχειρήσεων, φαίνεται να μην κωλύεται από το γεγονός της διαμεσολαβημένης επαγγελματικής σχέσης ανάμεσα στον τουρίστα και τον υποδοχέα, μια και πλέον τα τουριστικά γραφεία, και γενικότερα οι φορείς του διεθνούς τουριστικού μάρκεντιγκ, είναι αυτοί που διαδραματίζουν τον πιο καθοριστικό ρόλο στο τουριστικό γίγνεσθαι του νησιού, αλλά και γενικότερα σε παγκόσμια κλίμακα. Η ευρύτερη οικονομική δυστοκία που επικρατεί τα τελευταία χρόνια, είχε, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των πρόσφατων συνεντεύξεων, κάποια επίπτωση και στην τουριστική κίνηση του νησιού (ωστόσο λιγότερη σε σχέση λ.χ. με τα άλλα νησιά των Σποράδων), κυρίως (αλλά σίγουρα όχι μόνο), όσον αφορά την ποσοτική και την ποιοτική συρρίκνωση του εσωτερικού τουρισμού (λιγότερη χρονική διάρκεια διακοπών, λιγότερος μετακινούμενος τουριστικός πληθυσμός, λιγότερη αγοραστική δυνατότητα).

1.2. Ζητήματα οικογένειας και φύλου: σταδιακοί μετασχηματισμοί στην θεωρία και την πράξη
Οι αλλαγές στο είδος εργασίας στην σύγχρονη Σκιάθο, έχει επιφέρει άμεσες αλλαγές στις παραδοσιακές δομές της οικογένειας, όπως, επίσης, και στους ρόλους που τα μέλη της αναλαμβάνουν. Στην Σκιάθο, παρατηρείται ότι την εργασία, στην οικογενειακή τουριστική επιχείρηση, αναλαμβάνει, συνήθως, η γυναίκα, της οποίας η έγγεια περιουσία έχει συχνά μεταπουληθεί και επενδυθεί στην τουριστική επιχείρηση. Ο άντρας του νοικοκυριού έχει άλλη δουλειά, καθ’ όλο το χρονικό διάστημα, ως πηγή σταθερού μηνιαίου εισοδήματος, με εξαίρεση κάποιων ατόμων που έχουν χάσει την εργασία τους, το τελευταίο χρονικό διάστημα. Στις περιπτώσεις αυτές, το εισόδημα από την οικογενειακή τουριστική ενασχόληση που, στο παρελθόν, είχε, απλά και μόνο, επικουρικό χαρακτήρα, αναδεικνύεται τώρα, αν και –ως ένα βαθμό– ποσοτικά συρρικνωμένο, σε βασική πηγή οικογενειακής διαβίωσης. Σε κάθε περίπτωση, είναι γεγονός ότι η είσοδος των γυναικών, στον συγκεκριμένο χώρο εργασίας, συνεπάγεται την αύξηση των οικονομικών τους δυνατοτήτων, την συνεισφορά τους στους πόρους της οικιακής μονάδας, την αύξηση της συμμετοχής τους στις αποφάσεις του νοικοκοκυριού και την αύξηση γοήτρου και αναγνώρισής τους (Galani-Moutafi, 1994: 113-131). Παρά ταύτα, πρέπει να υπογραμμίσει κανείς την συνέχιση της κατά φύλο καταμερισμού εργασίας. Έτσι, σύμφωνα με τα λόγια ενός πληροφορητή, «οι άντρες στα ξενοδοχεία είναι για τις βαριές δουλειές και οι γυναίκες για τις σπιτικές». Επομένως, για τις γυναίκες, η ενασχόληση με την τουριστική (κυρίως ξενοδοχειακή) επιχείρηση, δεν αποτελεί τίποτε περισσότερο από μια επέκταση των οικιακών τους απασχολήσεων, καθώς αυτές είναι οι μοναδικές που αξιολογούνται ως πολιτισμικά «κατάλληλες» για αυτές (Γαλανή-Μουτάφη, 2002: 57).
Ο περιοδικός χαρακτήρας της τουριστικής κίνησης στην Σκιάθο, και, συνεπώς, της τουριστικής εργασίας, που συνεπάγεται μια αισθητή δημογραφική αποψίλωση του νησιού, κατά την χειμερινή περίοδο, έχει ως αποτέλεσμα την ημινομαδικότητα των οικογενειών που ασχολούνται με τον τουρισμό και την γεωγραφική απόσταση των μελών μεταξύ τους κατά την τουριστική περίοδο. Κατ’ επέκταση, μπορεί να μιλήσει κανείς για μείωση του χρόνου οικογενειακής συνεύρεσης, πράγμα που συμβαίνει, επίσης, και λόγω του ιδιαίτερα έντονου ρυθμού επαγγελματικής ζωής. Έτσι, το παραδοσιακό μοντέλο λειτουργίας της οικογένειας, φαίνεται να αναπροσαρμόζεται στις νέες απαιτήσεις και να λειτουργεί με νέους τρόπους και καινούργια πρότυπα.

1.3. Ζητήματα θρησκευτικής ζωής: από την θεοκεντρική στην κοσμοκεντρική προσέγγιση του κόσμου
Η ανάπτυξη του τουρισμού στην Σκιάθο έχει επιπτώσεις και σε ζητήματα που αφορούν την θρησκευτική ζωή των κατοίκων. Σχεδόν όλοι οι πληροφορητές κάνουν διεξοδικό λόγο στις συνεντεύξεις τους, για την έντονη θρησκευτική και εκκλησιαστική ζωή των κατοίκων του νησιού στην προ-τουριστική περίοδο. Είναι αλήθεια ότι ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα, ενδεχομένως το πιο βασικό, που χαρακτηρίζει τις (κάπως πιο) «παραδοσιακές» κοινωνίες, είναι το βαθύ αίσθημα της θρησκευτικότητας που βιώνουν οι άνθρωποι. Στην περίπτωση της Σκιάθου, η ιδιαίτερη αυτή θρησκευτικότητα φαίνεται να έχει αποτυπωθεί τόσο στο λογοτεχνικό έργο των δύο βασικών της διηγηματογράφων, του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη, όσο και στην αρχιτεκτονική του νησιού με τις πάμπολλες εκκλησίες, εξωκκλήσια και μοναστήρια, σημαντικός αριθμός των οποίων διατηρείται μέχρι σήμερα. Τα λατρευτικά αυτά κτήρια φαίνεται να ενσωματώνονται αρκετά στην ζωή των Σκιαθιτών, με κορύφωση τις θρησκευτικές τελετουρ¬γικές πομπές που λαμβάνουν χώρα κάθε χρόνο, και αφορούν τα μοναστήρια της Ευαγγελίστριας και της Εικονίστριας, όπως, επίσης, και την τελετουργική πομπή του Επιταφίου, όπου τηρείται το αγιορείτικο τυπικό (περιφορά του Επιταφίου τα χαράματα του Μεγάλου Σαββάτου).
Οι θρησκευτικές αυτές τελετουργίες φαίνεται να διαδραματίζουν διπλή λειτουργία: αφενός, λειτουργούν ως μέσο σύσφιξης των σχέσεων των ντόπιων, καθώς η συμμετοχή των κατοίκων, ακόμη και όσων δεν χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερη θρησκευτικότητα, είναι αυτονόητη, αφετέρου, λειτουργούν ως καθησυχαστικός παράγοντας της ομαλής συνέχισης του βίου. Στις νυχτερινές αυτές τελετουργίες, φαίνεται να αποκλείονται, έμμεσα αλλά εκ των πραγμάτων, κυρίως, οι αλλοδαποί τουρίστες. Τοιουτοτρόπως, οι τελετουργίες αυτές προορίζονται για «εσωτερική κατανάλωση». Πρόκειται, σαφώς, για την στρατηγική της απόκρυψης, μία από τις πολλές στρατηγικές υπεράσπισης του «οικείου» (Γαλανή-Μουτάφη, 2002: 43-44).
Σε αντίθεση με τις προαναφερθείσες τελετουργικές παραδόσεις «εσωτερικής κατανάλωσης», για τους τουρίστες –αν και όχι αποκλειστικά μόνο για αυτούς– φαίνεται να προωθείται η ιστορία της εικόνας της Παναγιάς Κουνίστρας. Η εμφάνιση εικόνων με θαυματουργούς και ανεξήγητους τρόπους αποτελεί κοινό τόπο στην θρησκευτική λαϊκή παράδοση πολλών τόπων. Η Σκιάθος εγγράφεται και αυτή σε αυτούς τους τόπους θαυμαστής αποκάλυψης εικόνων, με την εικόνα της συγκεκριμένης Παναγίας, που φαίνεται να βρέθηκε περίπου στα 1660. Στον επίσημο αφηγη¬ματικό/πληροφοριακό λόγο που προωθείται «προς τα έξω», για «τουριστική χρήση», μπο¬ρούμε να εντοπίσουμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα περιορισμού και συρρίκνωσης της παράδοσης –μεταξύ άλλων– και για λόγους ευκολίας και, επομένως, καλύτερης αποτελε¬σματικότητας της προώθησης της παράδοσης. Προφανώς δεν είναι σύμπτωση το γεγονός ότι όλοι οι πληροφορητές αφηγήθηκαν την ίδια (από τις πολλές εκδοχές της) παράδοση σχετικά με το όνομα της εικόνας, το οποίο παραπέμπει και στην ιστορία της. Η εικόνα βρέθηκε κρεμασμένη πάνω σε ένα δέντρο και κουνιούνταν από τον άνεμο. Για τον λόγο αυτό, την ονόμασαν (Κουνίστραν) Εικονίστριαν.
Αν ανατρέξουμε, όμως, στο τετράτομο έργο του Γεώργιου Ρήγα, ο οποίος έχει καταγράψει αξιόλογο υλικό, ιστορικολαογραφικού και κοινωνικού ενδιαφέροντος, για την Σκιάθο, διαβάζουμε ότι κατά καιρούς υπήρξαν διάφορες προφορικές και καταγεγραμμένες μαρτυρίες για την συγκεκριμένη εικόνα, που αποτε¬λούσαν ένα ολόκληρο συλλογικό φαντασιακό από λαϊκές παραδόσεις: Η ανεύρεση της εικόνας σε ένα δέντρο, σε ένα μέρος που κλονιζόταν οδήγησε στην ονομασία Κλονίστριαν, και με παράφραση της λέξης, έγινε Κονίστρια. Το εξαστράπτον φως, που οι κάτοικοι υποστήριζαν ότι περιέβαλλε την εικόνα, και «έλαμπεν ως αστήρ», έδωσε το όνομα «Εικών Αστρία», το οποίο μεταβλήθηκε σε Εικονίστρια. Η σύνδεση του ονόματος και της προέλευσης της εικόνας αποτελούσε, σύμφωνα με άλλη παράδοση, την εξήγηση του ονόματος και, συνεπώς, την ιστορία της (εικόνα που ήρθε από τον Ίστρον ποταμό, δηλαδή τα Παραδουνάβια μέρη, ίσως από τον καιρό των Εικονομάχων και, «κατά θεία οικονομία», φυλάχθηκε στην Σκιάθο). Από τις χειρόγραφες σημειώσεις του Παπαδιαμάντη, ο οποίος αναφέρεται στην συγκεκριμένη εικόνα, πληροφορούμαστε για μια άλλη παράδοση του λαού, σύμφωνα με την οποία ο λαός ονόμασε την εικόνα Κουνίστριαν ή Κουνίστραν, καθώς φανταζόταν ότι η Παναγία είχε κούνια (αιώρα), και «ετέρπετο λικνιζομένη επί του δένδρου». Σύμφωνα, τέλος, με άλλη παράδοση, που επίσης καταγράφεται από τον Παπαδιαμάντη, η τοποθεσία στην οποία ευρέθη η εικόνα, ονομάστηκε τοιουτοτρόπως, καθώς περιλάμβανε πολύδεντρο λόφο, πάνω στην κορυφή του οποίου σχηματίζονταν δύο κώνοι (κούνοι) (Ρήγας, χ. χ.: 192-195).
Από τα προαναφερθέντα διαπιστώνεται η συρρίκνωση μιας πλούσιας θρησκευτικής παράδοσης και των παραλλαγών της για ένα συγκεκριμένο λατρευτικό αντικείμενο (εικόνα αγίου προσώπου) σε μία ομογενοποιητική, συνεκτική εκδοχή, που –μεταξύ άλλων– διευκολύνει την διάδοσή της εντός και εκτός νησιού και στην προβολή του τελευταίου.

2. Επαναπροσδιορισμός της παράδοσης μέσα από τον τουρισμό
Είναι γεγονός ότι, καθώς οι τοπικές κοινωνίες μετασχηματίζονται σε τουριστικές, αναγκάζονται, συχνά, λόγω των επιταγών της τουριστικής δραστηριότητας, να ανακατασκευάζουν τις παραδόσεις τους. Ο μηχανισμός αυτός της ανα¬κατασκευής και του επαναπροσδιορισμού της παράδοσης, τόσο ως μέρος μιας γενικότερης εθνικής (ελληνικής) όσο και ως μέρος μιας καθαρά τοπικής παράδοσης, παρατηρήθηκε και στην περίπτωση της Σκιάθου.
Συγκεκριμένα οι πληροφορητές έκαναν λόγο για την συνειδητή κατασκευή και προώθηση μιας εικόνας της τοπικής σκιαθίτικης κοινωνίας από τον ίδιο τον σκιαθίτικο πληθυσμό, που συμβαδίζει απόλυτα με την εικόνα της «ελληνικότητας», η οποία έχει ως βασικές της αρχές την παραδοσιακή «φιλοξενία» (ως αξία του πανάρχαιου ελληνικού πολιτισμού), και το περίφημο «κέφι» (ως αξία της σύγχρονης ελλη¬νικής καθημερινής ζωής, σε πλήρη αντιπαράθεση με την καθημερινότητα των τουριστών, κυρίως, των δυτικών και βόρειων ευρωπαϊκών χωρών, που φιλοξενούνται στο νησί). Λ.χ. σχετικά με τα λαϊκά πανηγύρια στην Σκιάθο, των οποίων τα γνωστότερα είναι του Αγίου Γεωργίου, στις 23 Απριλίου, της Αγίας Παρασκευής, στις 26 Ιουλίου, που λαμβάνει χώρα κατά την διοργάνωση και της ναυτικής εβδομάδα του νησιού, της Κοίμησης της Θεοτόκου, στις 14 Αυγούστου, που τελείται ο εσπερινός και η περιφορά του επιταφίου της Θεοτόκου, τελετουργία γνωστή και ως «Πάσχα του καλοκαιριού», και ακολουθείται από τον πανηγυρικό εορτασμό της επόμενης μέρας (15 Αυγούστου), και των Εισόδιων της Θεοτόκου, στις 21 Νοεμβρίου, διαβάζουμε, σε επίσημη διαφημιστική ιστοσελίδα για το νησί: «Τα πανηγύρια για τις επαρχιακές περιοχές της Ελλάδος, είναι σαν οι εθνικές αργίες κάποιας πρωτεύουσας. Όλοι είναι απασχολημένοι με την ετοιμασία του και η συνεισφορά είναι έντονη. Έτσι καταλήγουν από το μεσημέρι έως αργά το βράδυ να γλεντούν, να χορεύουν και να πίνουν με τους συχωριανούς τους, απολαμβάνοντας στο πετσί τους τις απλές χαρές της ζωής.» (http://www.xn--mxaahdbuebizjobh9cf2d.gr/panigyria.php).
Διαπιστώνεται, λοιπόν, μια προσαρμογή της εικόνας του σκιαθίτικου πληθυσμού στην ήδη, επισήμως, προ-κατασκευασμένη εικόνα της «ελληνικότητας», την οποία, άλλωστε, οι τουρίστες αναζητούν να ανακαλύψουν στα πλαίσια της «αυθεντικότητας». Η «αυθεντικότητα» αποτελεί μια διαπραγματεύσιμη ιδιότητα αντικειμένων ή θελγήτρων, και περιλαμβάνει δύο διαστάσεις: αυτή που παραπέμπει σε αισθήματα (δηλαδή, σε «αυθεντικές κοινωνικές σχέσεις»), και αυτή που αφορά την γνώση (δηλαδή, την «αυθεντική γνώση για την φύση και την κοινωνία υποδοχής»).
Οι αφηγητές/πληροφορητές, λοιπόν, κάνουν λόγο για την κατασκευή μιας «αυθεντικής», δηλαδή «παραδοσιακής», συμπεριφοράς σχεδόν όλων των ντόπιων προς τους τουρίστες, η οποία, όπως αναφέρθηκε, περιλαμβάνει την «έμφυτη φιλοξενία» και το «πηγαίο κέφι». Στην ανθρωπολογική βιβλιογραφία, ο όρος αυτός είναι γνωστός ως «σκηνοθέτηση της αυθεντικότητας». Επαναλαμβάνοντας τον στερεοτυπικό λόγο ότι «όλα είναι καλά» και ότι «ζούμε χωρίς έγνοιες» (αν και τα τελευταία χρόνια χρειάζεται όλο και μεγαλύτερη προσποίηση, για να αρθρωθεί), οι κάτοικοι του νησιού καλλιεργούν τον μύθο περί μόνιμης διασκέδασης, μέσα σε μια τεχνητά «απολυμασμένη από προβλήματα» εικόνα καθημερινής ζωής, από την οποία απεμπολείται οτιδήποτε «προβληματικό» δύναται να την «μολύνει». Έτσι, από ότι φαίνεται, κυριαρχεί μια ομοιογενής εικόνα του ελληνικού λαού και ένα, αναλλοίωτο χρονικά και αδιαφοροποίητο τοπικά, πορτραίτο του Έλληνα «οικοδεσπότη», ο οποίος καλείται να ανταποκριθεί τόσο σε παρελθόντα πρότυπα (πρβλ. αρχαία ελληνική φιλοξενία) όσο και σε στερεοτυπικές συγκριτικές / αξιολογικές προσεγγίσεις με τους άλλους Ευρωπαίους (πρβλ. ελληνικό κέφι vs βορειοευρωπαϊκή σκυθρωπότητα).
Ένας άλλος τρόπος πρόσληψης και ανακατασκευής της παραδοσιακής τοπικής ταυτότητας ως μέρος της εθνικής, στον οποίο φαίνεται –ενόψη του τουρισμού– να καταφεύγουν οι Σκιαθίτες, σχετίζεται με την διαδικασία «λαογραφοποίησης» του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Η «λαογραφοποίηση» αυτή λαμβάνει χώρα σε όλους τους τομείς της τουριστικής βιομηχανίας που διαθέτουν αντικείμενα, τα οποία εμπνέονται από την μυθολογία, την τέχνη και την εθνογραφία της αρχαίας Ελλάδας (Loukatos, 1978: 175-182). Πράγματι, αντικείμενα παγκοσμίου εμβέλειας, αναγνωρισιμότητας και συμβολοποίησης του πνευματικού απαυγάσματος του αρχαιοελληνικού πολιτισμού (λ. χ. ο Παρθενώνας), εντοπίζονται σχεδόν σε όλα τα καταστήματα τουριστι¬κών ειδών του νησιού, και καθιστούν το εθνικό, αναπόσπαστο κομμάτι του τοπικού. Με τον τρόπο αυτό, διαπιστώνει κανείς την σχέση αμοιβαίας αλληλεπίδρασης μεταξύ τουρισμού και λαογραφίας, καθώς οι αρχαιογνωστικές προτιμήσεις των τουριστών συμβάλλουν στην δημιουργία μιας ολόκληρης βιομηχανίας αναπαραγωγής αρχαιολογικών αναπαραστάσεων και μοτίβων (Loukatos, 1982: 65-69).
Παράλληλα με την έμφαση που δίνεται στην προώθηση της παράδοσης της Σκιάθου ως μέρος μιας ένδοξης ελληνικής παράδοσης, δίνεται έμφαση και στον επαναπροσδιορισμό της τοπικής ταυτότητας και τοπικής παράδοσης αυτής καθ’ εαυτήν. Ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αποτελεί το σπίτι του Παπαδιαμάντη, το οποίο τόσο ως αρχιτεκτόνημα όσο και ως λαογραφική αναπαράσταση μιας ολόκληρης εποχής, είναι ο κατεξοχήν μνημονικός χώρος που εκτίθεται στο τουριστικό ενδιαφέρον, και που φαίνεται να λειτουργεί, κυρίως (αλλά όχι μόνο), για «τουριστική κατανάλωση». Ο Loukatos αναγνω¬ρίζει ότι, πράγματι, χάρη στο ενδιαφέρον των τουριστών, η σύγχρονη ελληνική λαογραφία έγινε περισσότερο δημοφιλής. Πιο συγκεκριμένα, η ίδρυση τοπικών λαογραφικών μουσείων ή χώρων και η συνέχιση της λειτουργίας τους οφείλεται σε πολλές περιπτώσεις στον τουρισμό (Loukatos, 1982: 65-69).
Στην περίπτωση της Σκιάθου, χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το μοναστήρι Ευαγγελίστριας, στο οποίο –μεταξύ άλλων– λειτουργούν μία έκθεση ελαιοτριβείου και ένα λαογραφικό μουσείο, όπου «ζωντανεύουν» καθημερινές εικόνες από την ζωή της Σκιάθου, και ένα μουσείο μουσικών οργάνων, όπου εκτίθενται μουσικά όργανα που, αφενός, συνδέονται με την τοπική και εθνική μουσική παράδοση, και, αφετέρου, ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα, αντιπροσωπεύοντας αλλοδαπές μουσικές κουλτούρες και ενώνοντας το τοπικό με το υπερτοπικό. Παράλληλα, σε χώρους του μοναστηριού, φιλοξενούνται πολύτιμα θρησκευτικά κειμήλια (πολύτιμες εικόνες, επάργυρα δισκοπότηρα, αρτοφόρια, λαβίδες, αργυροί και ξύλινοι σταυροί ευλογίας, εξαπτέρυγα, χειροποίητο και χειρόγραφο Ευαγγέλιο με χρυσό, ασήμι και πολύτιμους λίθους σπάνιας τέχνης του 16ου αιώνα, θυμιατά, μυροδοχεία του 18ου αιώνα, και οστεοθήκες με λείψανα αγίων, όπως λ.χ. των Χαραλάμπους, Παντελεήμονος, Παρασκευής, Διονυσίου του Αρεοπαγίτου, Ιωάννου του Xρυσοστόμου, Αθανασίου του Μεγάλου, κ.λπ.), και σημαντικά ιστορικά κειμήλια (σπάνια χειρόγραφα και συγγράμματα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων και εκκλησιαστικών πατέρων, πατριαρχικά μολυβδόβουλα, κ.λπ.), στοιχεία που αυξάνουν, κυρίως, τον εσωτερικό, θρησκευτικό τουρισμό του μοναστηριού και, κατ’ επέκταση, τον τουρισμό του νησιού. Ο τελευταίος, με την σειρά του, επανατροφοδοτεί την τουριστική πρωτοβουλία για δράση του μοναστηριού, σε μια σχέση αμοιβαίας αλληλεπίδρασης.
Στο ίδιο μοναστήρι, αναδεικνύεται, ενισχύεται και προβάλλεται προς τα έξω, και μία άλλη πτυχή της τοπικής ιστορίας και της λαϊκής παράδοσης του νησιού, που έλαβε, ωστόσο, εθνικές διαστάσεις. Εκεί, σύμφωνα με την παράδοση, σχεδιάστηκε, υφάνθηκε, ευλογήθηκε και υψώθηκε, το 1807, η πρώτη ελληνική σημαία με την σημερινή της μορφή (δηλαδή τον λευκό σταυρό σε κυανό φόντο). Στο εν λόγω μοναστήρι, λέγεται ότι ο Νήφων, ο πρώτος ηγούμενος του μοναστηριού, όρκισε τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, τον Ανδρέα Μιαούλη, τον Παπαθύμιο Βλαχάβα, τον Γιάννη Σταθά, τον Νικοτσάρα καιάλλους οπλαρχηγούς, που πρωτοστάτησαν στην ελληνική επανάσταση. Ένα τόσο ιδιαίτερο γεγονός της εθνικής ιστορίας και τοπικής παράδοσης, θα είχε, ενδεχομένως, ξεχαστεί, αν οι κάτοικοι του νησιού δεν το είχαν ανασύρει από την συλλογική μνήμη και δεν το είχαν ενσωματώσει στον αφηγηματικό τους λόγο για την τουριστική προβολή και ανάδειξη του νησιού τους. Σαφώς, τέτοιες διαδικασίες συμβάλλουν στην ανασυγκρότηση των τοπικών ταυτοτήτων, μέσα από την ενίσχυση των λαϊκών και ιστορικών παραδόσεων.
Τέλος, σε αυτό το πλαίσιο της ενίσχυσης της λαϊκής (εθνογαστρονομικής και εθνοβοτανολογικής) παράδοσης και της ανασυγκρότησης της τοπικής ταυτότητας, εγγράφεται, προφανώς, όχι μόνο η κατασκευή παραδοσιακών γλυκών, μελιού, τσίπουρου, βιολογικού λαδιού και φρουτοποτών προς πώληση στο μοναστήρι, αλλά και η πρόσφατη επαναδραστηριοποίησή του στην οινοποιία, με την πρωτοβουλία του Αρχιμανδρίτη Άγγελου Λύσσαρη, ο οποίος χρημάτισε ηγούμενος του μοναστηριού, μέχρι και τον θάνατό του, τον Σεπτέμβριο του 2010. Συγκεκριμένα, το μοναστήρι επαναδραστηριοποιήθηκε στην παραγωγή του «Αλυπιακού οίνου», που οφείλει το όνομά του στον τέταρτο, κατά σειρά, ηγούμενό του, τον Αλύπιο, την κοσμική και μοναστική ζωή του οποίου αφηγείται ο Παπαδιαμάντης στο διήγημά του «Τα μαύρα κούτσουρα» (1903). Στο διήγημα αυτό, αναφέρεται ότι ο συγκεκριμένος οίνος, ήταν κατάλληλος «διά ν’ ανακουφίζει τας λύπας, τους καημούς και τα βάσανα του κόσμου τούτου». Η αναβίωση της παράδοσης, στο μοναστήρι της Ευαγγελίστριας, μεταξύ πολλών άλλων, για την προσέλκυση (θρησκευτικού και όχι μόνο) τουρισμού, και, αμφίδρομα, το τουριστικό ενδιαφέρον για το μοναστήρι ως κινητήριος μοχλός ενίσχυσης των τοπικών (θρησκευτικών, ιστορικών, λογοτεχνικών, λαογραφικών, μουσικών, γαστρονομικών, βοτανολογικών κ.λπ.) παραδόσεων είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση σχέσης αλληλεπίδρασης μεταξύ παράδοσης και τουρισμού.

Συμπερασματικά
Με την εδραίωση του τουρισμού στην Σκιάθο, σημειώθηκαν σημαντικές κοινωνικές αλλαγές και μετασχηματισμοί στις ταυτότητες του νη¬σιώτικου πληθυσμού. Ο αγροτοκτηνοτροφικός και ναυτικός χαρακτήρας των επαγγελμάτων της προ-τουριστικής περιόδου, εξελίχτηκε τις τελευταίες τρεις δεκαετίες σε επιχειρη¬ματικό-τουριστικό. Παρατηρήθηκαν αλλαγές στην παραδοσιακή οικογενειακή δομή και λειτουργία, όπως λ.χ. ο γεωγραφικός χωρισμός των μελών της και η ημινομαδικότητα της οικογένειας, για επαγγελματικούς λόγους, η ανάδειξη και προώθηση της γυναικείας εργα¬σίας. Τέλος, σημειώθηκε αποχρωματισμός της θρησκευτικής ταυτότη¬τας των κατοίκων του νησιού και μετάβαση από ένα περισσότερο θρησκευτικό σε ένα περισσότερο κοσμικό μοντέλο πρόσληψης και εννοιοδότησης του κόσμου.
Από την άλλη πλευρά, αξίζει να επισημανθούν σημεία όπως ο επαναπροσδιορισμός της παράδοσης, μέσα από το τουριστικό γίγνεσθαι, η ενστάλαξη της κληρονομιάς και της παράδοσης με νέα νοήματα, ο αναστοχασμός, η ανάκτηση ξεχασμένων ενθυμήσεων και η αποκάλυψη ή η απόκρυψη του εαυτού (Γαλανή-Μουτάφη, 2002: 28-29). Έτσι, έγινε λόγος για εσκεμμένη ενίσχυση της προβολής της παραδοσιακής εθνικής χαρακτηρολογίας του σκιαθίτικου πληθυσμού, με τις αξίες της φιλοξενίας και του κεφιού, παρά την συχνή ασυμβατότητά τους με την καθημερινή πραγματικότητα (λ.χ. πολύωρη εξαντλητική εργασία). Παρατηρήθηκε εσκεμμένη «λαογραφοποίηση», κυρίως αλλά όχι μόνο, του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, για οικονομικούς και πολιτισμικούς λόγους, όπου ο εθνικός ιστορικός χωροχρόνος ενσωματώνεται από την σκιαθίτικη τοπική κοινωνία. Τέλος, ανακατασκευάζονται και προωθούνται στοιχεία τοπικού χαρακτήρα, που προσδίδουν στο συγκεκριμένο νησί το στίγμα της ξεχωριστής και ιδιαίτερης παράδοσης, όπως στις περιπτώσεις της οικίας του Παπαδιαμάντη, της εικόνας της Παναγιάς Κουνίστρας και του μοναστηριού της Ευαγγελίστριας.
Έτσι, καθώς ο τουρισμός συνιστά ένα σημείο συνάντησης του τοπικού με το παγκόσμιο, μία «ζώνη επαφής» και ένα «χώρο συγκρότησης της ταυτότητας και διαχείρισης διαφορετικών πολιτισμικών παραδόσεων» (Clifford, 1997: 201-202), γίνεται πεδίο αναδιαπραγμάτευσης της εαυτής ταυτότητας και επαναπροσδιορισμού των τοπικών παραδόσεων. H «παράδοση» και το είδος του «εκμοντερνισμού» που επιφέρει ο τουρισμός, δεν είναι αμοιβαία αποκλειόμενες διαδικασίες. Αντίθετα, όπως διαπιστώνεται στην περίπτωση της Σκιάθου, που αποτελεί απλά και μόνο μία μελέτη περίπτωσης, δύνανται να προσαρμοστούν αμοιβαία. Ο «εκμοντερνισμός» δεν ταυτίζεται με την καταστροφή της «παράδοσης», ούτε η καταστροφή της «παράδοσης» θεωρείται ως προαπαιτούμενο του «εκμοντερνισμού». Υπό την έννοια αυτή, ο τουρισμός έχει την δυνατότητα να συμβάλει στην ανατροφοδότηση και ανασυγκρότηση της τοπικής ταυτότητας και παράδοσης.

Βιβλιογραφία
Briassoulis, H. (1993). "Tourism in Greece", στο W. Pompl & P. Lavery (επιμ.), Tourism in Europe: Structures and Developments. Ουέλλινγκφορντ, Ηνωμένο Βασίλειο: Cab International, pp. 285-301.
Galani-Moutafi, V. (1994). "From Agriculture to Tourism: Property, Labor, Gender and Kinship in a Greek Island Village" (Part Two), Journal of Modern Greek Studies 12, pp. 113-131.
Γαλανή-Μουτάφη, Β. (2002). Έρευνες για τον τουρισμό στην Ελλάδα και την Κύπρο. Μια ανθρωπολογική προσέγγιση (Τουρισμός και ελεύθερος χρόνος). Αθήνα: Προπομπός.
Clifford, J. (1997). Routes: Travel and Translation in the Late Twentieth Century. Κέιμπριτζ, Μασσαχουσέτη, ΗΠΑ: Harvard University Press.
Loukatos, D. (1978). "Tourist Archeofolklore in Greece", στο R. Dorson, (επιμ.), Folklore in the Modern World. Χάγη & Παρίσι, pp. 175-182.
Loukatos, D. (1982). "Folklore and Tourism in Greece", International Folklore Review 2, pp. 65-69.
Ρήγας, Γ. (χ. χ). Σκιάθου λαϊκός πολιτισμός (τχ. 2, Δημώδεις Διηγήσεις. Παραμύθια-ευτράπελοι διηγήσεις-μύθοι-παραδόσεις) (Ελληνικά 12, Περιοδικόν Σύγγραμμα). Θεσσαλονίκη: Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών.
Τσάρτας, Π. & Μ. Θανοπούλου (1995). «Μια πρόταση θεώρησης του ρόλου που διαδραματίζει ο τουρισμός στην κοινωνικοποίηση της ελληνικής νεολαίας: η περίπτωση της Ίου και της Σερίφου», Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών 86, σσ. 114-128.


 «Μικρές έξυπνες τακτικές από την Πορτογαλία για τον τουρισμό και το περιβάλλον»

Πασχάλης Παπαχριστόπουλος, Διεθνείς σχέσεις και Στρατηγική, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Πρόεδρος της Διεθνούς Μ.Κ.Ο. "Ευρωπαίοι Του Κόσμου" (Βρυξέλλες)

• Διαχείριση των αποτσίγαρων για καθαρές παραλίες

• Διαχείριση και ανακύκλωση σκουπιδιών

• Προφύλαξη των δασικών εκτάσεων