19.6.2022
Ο Αχιλλέας Παπαρσένος διετέλεσε προϊστάμενος των Γραφείων Τύπου Επικοινωνίας της Ελλάδος σε Ουάσιγκτον, Λονδίνο, Μελβούρνη και Γενεύη. Ο Βολιώτης με τις σημαντικές γνώσεις των διεθνών σχέσεων, με τη συμπλήρωση ήδη 100 ημερών πολέμου στην Ουκρανία, μιλά για ξεκάθαρους παραλληλισμούς μεταξύ Βλαντιμίρ Πούτιν και Ταγίπ Ερντογάν.
Παράλληλα υποστηρίζει ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις βρίσκονται σήμερα σε εύφλεκτο σημείο με ευθύνη της Άγκυρας, καθώς ο Τούρκος πρόεδρος έχει ενοχληθεί από τις αμυντικές συμφωνίες της Ελλάδας με τις ΗΠΑ και τη Γαλλία, ενώ από την ελληνική πλευρά απαιτείται «ψυχραιμία και αποφασιστικότητα, για να μη πέσουμε στην παγίδα της όξυνσης».
Συμπληρώθηκαν 100 ημέρες πολέμου στην Ουκρανία. Πιστεύετε στην αποτελεσματικότητα των κυρώσεων της Δύσης προς τη Ρωσία;
Η αποτελεσματικότητα των δρακόντειων οικονομικών κυρώσεων που επέβαλε η Δύση στη Ρωσία για την εισβολή της στην Oυκρανία, θα κριθεί από την αυστηρότητα και τη διάρκεια εφαρμογής τους, καθώς όσο παρατείνεται ο ρωσοουκρανικός πόλεμος, παρατηρείται κόπωση στις χώρες που τις εφαρμόζουν λόγω του οικονομικού κόστους από την αύξηση τιμών ενέργειας και τροφίμων και την επισιτιστική κρίση, που πλήττει φτωχότερες χώρες, καθώς και ρήγματα ως προς τη στρατηγική τερματισμού του πολέμου. Οι ήπιες κυρώσεις κατά της Ρωσίας για την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 δεν έκαμψαν τη Μόσχα και σήμερα η ρωσική οικονομία, η 11η μεγαλύτερη στον κόσμο, επιδεικνύει μια ανθεκτικότητα στα αυστηρότερα αντίποινα, αντί κατάρρευσης. Το ρούβλι σταθεροποιήθηκε μετά την αρχική του πτώση και ο προϋπολογισμός εμφανίζει πλεόνασμα στο πρώτο πεντάμηνο του 2022 λόγω των υψηλών τιμών πετρελαίου και φυσικού αερίου, που η Ρωσία εξακολουθεί να εξάγει σε μεγάλες ποσότητες. Η ρωσική οικονομία θα υποστεί βέβαια μεγάλο πλήγμα, αν δεσμευθούν τα 300 δισ. δολάρια, που η ρωσική κεντρική τράπεζα διατηρεί στο εξωτερικό και κυρίως όταν επιβληθεί πλήρες εμπάργκο στα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, ιδίως αν μπλοκαριστούν οι εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), που καλύπτουν το 40% των αναγκών της. Αξίζει να σημειωθεί ότι στις πρώτες 100 μέρες του πολέμου η Ρωσία εισέπραξε 93 δισ. ευρώ από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, εκ των οποίων 57 δισ. ευρώ από την ΕΕ, με τα οποία χρηματοδοτεί την πολεμική μηχανή της. Επομένως απομένει να φανεί, αν σε βάθος χρόνου, η απομόνωση της Μόσχας θα της επιφέρει εκείνο το κόστος, που θα κάμψει την επιθετικότητά της.
Η Ελλάδα μπορεί να αντιμετωπίσει μόνη της την ενεργειακή κρίση ή θα χρειαστεί ευρωπαϊκή στήριξη; Με ποιους τρόπους;
Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία η ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης απέκτησε υψηλότερη προτεραιότητα. Η στρατηγική της ΕΕ προβλέπει τη σταδιακή απεξάρτηση από τη Μόσχα, αλλά η Ευρώπη δεν διαθέτει ακόμη τις εναλλακτικές πηγές, κατά κύριο λόγο ως προς το φυσικό αέριο, για να αντισταθμίσει την απώλεια των ρωσικών πηγών ενέργειας, χωρίς αρνητικές επιπτώσεις για τις οικονομίες της. Πάντως ο ρωσοουκρανικός πόλεμος ωθεί την ΕΕ να απεξαρτηθεί όλο και γρηγορότερα από τα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα και προσφέρει μια ευκαιρία για την επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης με έμφαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), που έχει σπουδαιότητα και για τη χώρα μας. Για να αντιμετωπίσει τη σοβούσα ενεργειακή κρίση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε τον Μάιο ένα νέο φιλόδοξο ενεργειακό σχέδιο 300 δισ. ευρώ, στη βάση των αρχών της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Αυτό περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τη μέριμνα για διαφοροποίηση των προμηθευτών ενέργειας, υποκατάσταση των ορυκτών καυσίμων με μεγαλύτερη ανάπτυξη των ΑΠΕ και περαιτέρω ενίσχυση των μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας και βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης. Προβλέπεται επίσης η ενίσχυση συγκεκριμένων ενεργειακών διασυνδέσεων και υποδομών, όπως ο ελληνοβουλγαρικός αγωγός IGB και νέοι τερματικοί σταθμοί υγροποιημένου φυσικού αερίου LNG στη Ρεβυθούσα και στην Αλεξανδρούπολη. Η τελευταία αναβαθμίζεται σταδιακά σε μεταφορικό και ενεργειακό κόμβο στην νοτιοανατολική Ευρώπη. Επίσης προβλέπονται μέτρα ανακούφισης νοικοκυριών, επιχειρήσεων και βιομηχανιών από το δυσβάστακτο ενεργειακό κόστος, που πλήττει και την Ελλάδα, με επιδοτήσεις καυσίμων, περιορισμό στις τιμές φυσικού αερίου και φορολόγηση των υπερκερδών των εταιρειών ηλεκτρικής ενέργειας. Αξίζει να επισημανθεί ότι από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας που συστάθηκε από την ΕΕ για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών από την πανδημία του κορωνοϊού, κάθε χώρα υποχρεούται να δαπανήσει τουλάχιστον το 37% των κονδυλίων, που θα της χορηγηθούν για την ενεργειακή μετάβαση και το 20% για τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Από αυτό το Ταμείο στην Ελλάδα αναλογούν 30,5 δισ. ευρώ, με μορφή δωρεάς και χαμηλότοκων δανείων. Συνεπώς η ελληνική κυβέρνηση δεν είναι μόνη της, έχει στη διάθεσή της τη στήριξη της ΕΕ για τη αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης μέσω πολλαπλών κοινοτικών εργαλείων και χρηματικών πόρων. Σε αυτήν επαφίεται να επιλέξει τα προσφορότερα εργαλεία, για να πραγματοποιηθούν οι απαραίτητες επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις και να μη σπαταληθούν οι διαθέσιμοι πόροι σε δράσεις αμφίβολης αποτελεσματικότητας.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ανοίγει την «όρεξη» της Τουρκίας για επεκτατισμό απέναντι στην Ελλάδα;
Πρωταγωνιστές στην εποχή των αυταρχικών ηγετών, που έχουν εμφανισθεί στον 21ο αιώνα, θεωρούνται ο Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Ταγίπ Ερντογάν, που μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά. Περιφρονούν το κράτος δικαίου, δηλώνουν προστάτες ενός έθνους περικυκλωμένου από εχθρούς εντός και εκτός των συνόρων, επιδιώκουν να παραμείνουν στην εξουσία πάση θυσία, χρησιμοποιούν την καταπίεση στο εσωτερικό και καταφεύγουν στον αναθεωρητισμό, επεκτατισμό και πολεμικό τυχοδιωκτισμό στο εξωτερικό. Δύο δεκαετίες στην εξουσία τούς έχουν οδηγήσει σε αλαζονεία και παράνοια. Την τακτική του Πούτιν, που επιχειρεί να επαναχαράξει τα διεθνή σύνορα διά της βίας, διεκδικεί «ζωτικό χώρο», νοσταλγεί το αυτοκρατορικό παρελθόν και αδιαφορεί για τους κανόνες του διεθνούς συστήματος, αντιγράφει και ο Ερντογάν, που ανακαλύπτει παντού εχθρούς και αναπολεί το οθωμανικό μεγαλείο. Οι παραλληλισμοί είναι ξεκάθαροι, αναθεωρητισμός, μεγαλομανία, πολεμοχαρής επιθετικότητα, χρήση βίας, απειλών και εκβιασμών, αμφισβήτηση διεθνών συνθηκών, καταπάτηση των κανόνων του διεθνούς δικαίου και των σχέσεων καλής γειτονίας.
Ο ρόλος του ΝΑΤΟ ενδυναμώθηκε από την κρίση; Ήδη χώρες που διατηρούσαν την ουδετερότητά τους επιζητούν την ένταξή τους.
Ο πόλεμος που εξαπέλυσε ο πρόεδρος Πούτιν στην Ουκρανία, ο καταστροφικότερος στην Ευρώπη μετά το 1945, άλλαξε ριζικά τη στρατηγική εξίσωση στη Γηραιά Ήπειρο. Ο Ρώσος πρόεδρος διέπραξε ένα κολοσσιαίο στρατηγικό λάθος, καθώς κατάφερε να μετατραπεί ο ίδιος σε διεθνή παρία και να συσπειρώσει το ΝΑΤΟ, που για 30 χρόνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου αναζητούσε έναν σκοπό ύπαρξης, με τον πρόεδρο Μακρόν μάλιστα να το χαρακτηρίζει «εγκεφαλικά νεκρό» πριν δύο χρόνια. Και αν στόχος του Πούτιν ήταν να αποτρέψει την επέκταση του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, με τον πόλεμό του έσπρωξε τις ουδέτερες Σουηδία και Φινλανδία στην αγκαλιά της Ατλαντικής Συμμαχίας, καθώς αποφάσισαν ότι έχουν ανάγκη μιας προστατευτικής ομπρέλας απέναντι σε μια επιθετική Ρωσία. Μέχρι πρόσφατα η κοινή γνώμη στις δύο σκανδιναβικές χώρες ήταν επιφυλακτική στην προοπτική ένταξης στο ΝΑΤΟ, αλλά οι διαθέσεις άλλαξαν άρδην μετά την 24η Φεβρουαρίου, την ημέρα έναρξης της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Η ένταξη τους, όμως, κινδυνεύει να καθυστερήσει από τον εκβιασμό της Άγκυρας, που απαιτεί να ικανοποιηθούν δικές της αξιώσεις, πριν δώσει τη συναίνεσή της. Σημαντική πράξη ενδυνάμωσης του ΝΑΤΟ θεωρείται επίσης η απόφαση της Γερμανίας να δαπανήσει 100 δισ. ευρώ για την άμυνά της, σε μια «ιστορική στροφή» στην εξωτερική πολιτική της.
Ποιος ο ρόλος της Κίνας;
H Κίνα δηλώνει αλληλέγγυα προς τη Ρωσία διατηρώντας, όμως, μια ευελιξία, αφού κατανοεί μεν τις ανησυχίες της Μόσχας για την επέκταση του ΝΑΤΟ στα σύνορά της, παράλληλα, όμως, τάσσεται υπέρ της αρχής της εδαφικής ακεραιότητας. Αντίθετα με τη Ρωσία που θεωρεί εαυτήν θύμα του διεθνούς συστήματος, η Κίνα αναγνωρίζει ότι ωφελήθηκε από τους κανόνες του. Πριν 30 χρόνια οι οικονομίες της Κίνας και της Ρωσίας ήταν περίπου του ιδίου μεγέθους, σήμερα η κινεζική οικονομία είναι δεκαπλάσια της ρωσικής. Το Πεκίνο γνωρίζει ότι η στρατηγική αντιπαλότητα του 21ου αιώνα θα παιχθεί μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας και παρακολουθεί προσεκτικά πόσο μεγάλο κόστος είναι διατεθειμένη να επιβάλει η Δύση στον Πούτιν για την επιθετικότητά του και τι είδους διδάγματα συνάγονται από το ουκρανικό για το ενδεχόμενο σύγκρουσης στη Ταιβάν.
Έχετε την αίσθηση ότι η Τουρκία απομακρύνεται από τη Δύση; Ως αποτέλεσμα της διάθεσης επεκτατισμού της γειτονικής χώρας, ποια στάση οφείλει να κρατήσει απέναντί της η κυβέρνηση και οι κοινοβουλευτικές δυνάμεις της χώρας;
Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις βρίσκονται σήμερα σε εύφλεκτο σημείο, με ευθύνη της Άγκυρας, που έχει κλιμακώσει επικίνδυνα την ανθελληνική ρητορική της και καλλιεργεί ένα πολεμοχαρές κλίμα συνεπικουρoύμενη από τα τουρκικά ΜΜΕ. Με ισχυρισμούς που είναι νομικά και διπλωματικά έωλοι και ανιστόρητοι, αμφισβητεί έμπρακτα την ελληνική κυριαρχία στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, όπως αυτή θεμελιώθηκε με τις συνθήκες της Λοζάνης του 1923 και των Παρισίων του 1947. Τελευταία μάλιστα έχει φτάσει στον παραλογισμό να διαμαρτύρεται για επισκέψεις Ελλήνων αξιωματούχων σε ελληνικά νησιά, των οποίων ζητεί την αποστρατικοποίηση, ενώ η ίδια τα απειλεί ευθέως, διατηρεί το casus belli στο Αιγαίο και συνεχίζει την παράνομη κατοχή της βόρειας Κύπρου. Θεωρώ ότι ο Ερντογάν έχει ενοχληθεί από τις αμυντικές συμφωνίες της Ελλάδας με τις ΗΠΑ και τη Γαλλία, την αναβάθμιση της Αλεξανδρούπολης και τη θετική αντίδραση του Κογκρέσου στην ομιλία του πρωθυπουργού Κυρ. Μητσοτάκη, ενώ ο ίδιος δεν έχει προσκληθεί ακόμη στην Ουάσιγκτον από τον πρόεδρο Μπάιντεν. Εν όψει των προεδρικών εκλογών στην Τουρκία το 2023 ελλοχεύει ο κίνδυνος να πυροδοτήσει ένα θερμό επεισόδιο, ώστε να αποσπάσει την προσοχή του τουρκικού λαού από τον υψηλό πληθωρισμό 73% και την πτώση της δημοτικότητάς του. Από πλευράς μας απαιτείται ψυχραιμία και αποφασιστικότητα, να μη πέσουμε στην παγίδα της όξυνσης, που ωφελεί τον Ερντογάν, καθώς μάλιστα τελευταία έχουν περιορισθεί οι δίαυλοι επικοινωνίας, που θα βοηθούσαν στην εκτόνωση της κρίσης. Η Ελλάδα δεν απειλεί και δεν εκβιάζει, αλλά είναι έτοιμη και αποφασισμένη να υπερασπισθεί δυναμικά την κυριαρχία και την εδαφική της ακεραιότητα. Και αυτό το γνωρίζουν καλά και η Τουρκία και οι εταίροι μας. Το ζητούμενο λοιπόν είναι επαγρύπνηση, αμυντική θωράκιση, επικοινωνιακή εκστρατεία στο εξωτερικό και εθνική ομοψυχία στο εσωτερικό, γιατί σε τελευταία ανάλυση εμείς θα πολεμήσουμε μόνοι μας, αν χρειασθεί. Στο εξωτερικό ζητούμε από τους εταίρους μας στην Ευρώπη και στην Αμερική να στείλουν αυστηρά και καθαρά μηνύματα στην Τουρκία, ότι δεν θα παραμείνουν απαθείς, αν εξακολουθήσει να αποσταθεροποιεί μια περιοχή ζωτικής σημασίας και για τα δικά τους συμφέροντα και δεν θα επιτρέψουν μετά την Ουκρανία να προστεθεί μια νέα εστία ανάφλεξης στην Ανατολική Μεσόγειο. Έχουν τον τρόπο και τα μέσα να πιέσουν την Άγκυρα, πριν «ο κόμπος φτάσει στο χτένι». Η Τουρκία τα τελευταία χρόνια έχει αποστασιοποιηθεί αξιακά από τη Δύση. Με τη στάση του «επιτήδειου ουδέτερου» εκβιάζει επικαλούμενη τον περιφερειακό της ρόλο σε ένα κρίσιμο γεωπολιτικό σταυροδρόμι, δεν εφαρμόζει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, κάνει παζάρια για την ένταξη της Φινλανδίας και Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και ετοιμάζει νέα επιδρομή στη βόρεια Συρία εναντίον των Κούρδων, παρά την αντίθεση της Αμερικής και τις επιφυλάξεις της Ρωσίας. Έχει «πατήσει πολλούς κάλους» , αλλά ποντάρει στην ανοχή της Δύσης, που «δεν θέλει να τη χάσει», λόγω της γεωπολιτικής της θέσης και των εμπορικών συμφερόντων. Η Δύση διδάχθηκε στο Ουκρανικό ότι ο αναθεωρητισμός και η επιθετικότητα πρέπει να αντιμετωπίζονται έγκαιρα και αποφασιστικά. Καλείται να πράξει το ίδιο και με την Τουρκία.